Blog

Kiểm tra dãy số là cấp số nhân – Hướng dẫn chi tiết cho học sinh lớp 11

T
Tác giả
5 phút đọc
Chia sẻ:
5 phút đọc

1. Giới thiệu và tầm quan trọng

Trong chương trình toán học lớp 11, "Kiểm tra dãy số là cấp số nhân" là một kiến thức cơ bản và quan trọng. Việc hiểu và nhận diện đúng một dãy số là cấp số nhân không chỉ giúp học sinh giải bài tập về dãy số mà còn ứng dụng trong các vấn đề thực tế như tính toán lãi suất, tăng trưởng dân số, hay giải các bài toán tích lũy và phân tích dữ liệu.

Nắm vững kỹ năng kiểm tra dãy số là cấp số nhân sẽ giúp bạn học tốt các chương tiếp theo và làm nền tảng vững chắc cho các khái niệm toán học hiện đại.

  • Giúp giải nhanh bài tập và phát triển tư duy quy nạp
  • Ứng dụng trong đầu tư tài chính, lãi suất, kinh doanh, số học,...
  • Thực hành ngay với hơn 42.226 bài tập luyện tập Kiểm tra dãy số là cấp số nhân miễn phí giúp bạn thành thạo kỹ năng này chỉ trong thời gian ngắn!

    2. Kiến thức trọng tâm cần nắm vững

    2.1 Lý thuyết cơ bản

    Định nghĩa: Dãy số {un}\{u_n\}được gọi là cấp số nhân (CSN) nếu tồn tại một sốqq(gọi là công bội,q0q \neq 0) sao cho:

    n1:un+1=qun\forall n \ge 1: u_{n+1} = q \cdot u_n

    Các tính chất chính: Nếu dãy{un}\{u_n\}là cấp số nhân với công bộiqq, thì:

  • Tổng quát:un=u1qn1u_n = u_1 \cdot q^{n-1}
  • Tỉ số hai số hạng liên tiếp luôn không đổi:un+1un=q\frac{u_{n+1}}{u_n} = q
  • Nếu có số hạng bằng 0, mọi số hạng sau đều bằng 0.
  • Điều kiện và giới hạn:un0u_n \neq 0(trừ dãy số toàn số 0),q0q \neq 0và dãy phải có ít nhất hai số hạng.

    2.2 Công thức và quy tắc

  • Công thức tổng quát số hạng:un=u1qn1u_n = u_1 \cdot q^{n-1}
  • Công thức truy hồi:un+1=qunu_{n+1} = q \cdot u_n
  • Cách kiểm tra: Nếuqqkhông đổi với mọinnthì dãy là cấp số nhân.
  • Dễ nhớ công thức: Ghi nhớ "số sau = số trước × q" hoặc "mọi tỷ số liền kề bằng nhau".
  • Biến thể: Có thể kiểm tra các số hạng không liên tiếp bằngukukm=qm\frac{u_{k}}{u_{k-m}} = q^m.
  • 3. Ví dụ minh họa chi tiết

    3.1 Ví dụ cơ bản

    Ví dụ: Cho dãy số 1;2;4;8;16;1; 2; 4; 8; 16; \ldots. Hãy kiểm tra dãy này có phải là cấp số nhân hay không?

    Bước 1: Tính tỉ số các số hạng liên tiếp:

    21=2;42=2;84=2;168=2\frac{2}{1} = 2;\quad \frac{4}{2} = 2;\quad \frac{8}{4} = 2;\quad \frac{16}{8} = 2

    Bước 2: Tỉ số luôn không đổi và bằng22, nên dãy số là cấp số nhân với công bộiq=2q = 2.

    Lưu ý: Nếu các tỉ số không giống nhau, dãy KHÔNG phải là cấp số nhân.

    3.2 Ví dụ nâng cao

    Ví dụ: Cho dãy3;6;12;24;48;-3; 6; -12; 24; -48; \ldots. Kiểm tra dãy có phải cấp số nhân không.

    -63=2\frac{6}{-3} = -2,126=2\frac{-12}{6} = -2,2412=2\frac{24}{-12} = -2,4824=2\frac{-48}{24} = -2.

    Vậy dãy là cấp số nhân vớiq=2q = -2(các số hạng âm/dương xen kẽ). Áp dụng nhiều bài toán thực tế như lãi suất lỗ, dao động,...

    Mẹo: Khi dãy có dấu xen kẽ, kiểm tra công bội có thể là số âm.

    4. Các trường hợp đặc biệt

  • Dãy số toàn số 0:0;0;0;0; 0; 0; \ldotsvẫn được coi là cấp số nhân.
  • Dãy chỉ có hai số hạng: Chỉ cần kiểm trau2/u1=qu_2 / u_1 = q.
  • Dãy có số hạng bằng 0 xen kẽ: Không phải cấp số nhân hợp lệ (trừ trường hợp toàn bộ đều bằng 0).
  • Liên hệ: Cấp số cộng (CSH) là dạng khác, kiểm traun+1unu_{n+1} - u_nchứ KHÔNG phải tỉ số.
  • 5. Lỗi thường gặp và cách tránh

    5.1 Lỗi về khái niệm

  • Hiểu nhầm giữa cấp số cộng và cấp số nhân.
  • Bỏ quên điều kiệnq0q \neq 0,un0u_n \neq 0(trừ dãy toàn bằng 0).
  • Nhầm lẫn công thức tổng quát của hai dãy số.
  • 5.2 Lỗi về tính toán

  • Tính sai tỉ số, nhất là khi có số âm hoặc phân số.
  • Không kiểm tra hết các tỉ số, dẫn đến kết luận sai.
  • Không xác minh kết quả bằng cách thay lại vào định nghĩa.
  • 6. Luyện tập miễn phí ngay

    Truy cập ngay 42.226+ bài tập Kiểm tra dãy số là cấp số nhân miễn phí, không cần đăng ký, bạn có thể bắt đầu làm bài và luyện tập kỹ năng kiểm tra dãy số là cấp số nhân ngay lập tức. Mỗi bài có đáp án và lời giải chi tiết, giúp bạn theo dõi tiến độ và cải thiện kỹ năng một cách hiệu quả!

    7. Tóm tắt và ghi nhớ

  • Dãy số là cấp số nhân khi tỉ số hai số hạng liên tiếp luôn không đổi (công bộiqq).
  • Nhớ công thứcun=u1qn1u_n = u_1 \cdot q^{n-1}un+1=qunu_{n+1} = q \cdot u_n.
  • Nên luyện tập nhiều dạng bài để tránh nhầm lẫn và thông thạo công thức.
  • Kiểm tra lại kết quả bằng cách thay ngược lại vào định nghĩa.
  • Checklist trước khi làm bài:
    - Nhớ kỹ định nghĩa, điều kiện và dấu hiệu nhận biết dãy số là cấp số nhân.
    - Kiểm tra tất cả các tỉ số liền kề.
    - Sử dụng đúng công thức và lưu ý các trường hợp đặc biệt.
    - Luyện tập thường xuyên để nắm vững kỹ năng.

    Kế hoạch ôn tập: Mỗi ngày nên luyện khoảng 5-10 bài tập Kiểm tra dãy số là cấp số nhân miễn phí để củng cố và nâng cao kỹ năng giải toán.

    T

    Tác giả

    Tác giả bài viết tại Bạn Giỏi.

    Nút này mở form phản hồi nơi bạn có thể báo cáo lỗi, đề xuất cải tiến, hoặc yêu cầu trợ giúp. Form sẽ tự động thu thập thông tin ngữ cảnh để giúp chúng tôi hỗ trợ bạn tốt hơn. Phím tắt: Ctrl+Shift+F. Lệnh giọng nói: "phản hồi" hoặc "feedback".