Cách giải bài toán bằng phép tính cộng và phép tính nhân lớp 3: Chiến lược, ví dụ và luyện tập

1. Giới thiệu về bài toán giải bằng phép tính cộng và phép tính nhân

Ở chương trình Toán lớp 3, các bài toán yêu cầu giải bằng phép tính cộng và phép tính nhân là loại bài tập phổ biến giúp các em phát triển tư duy logic, khả năng phân tích vấn đề và kỹ năng vận dụng nhiều phép toán. Việc thành thạo giải loại bài toán này là nền tảng quan trọng để học tốt Toán tiểu học cũng như ứng dụng hữu ích trong cuộc sống thường ngày như tính số vật, tiền bạc, thời gian,...

2. Đặc điểm của bài toán giải bằng phép tính cộng và nhân

• Thường là bài toán có hai bước giải: Bước đầu tiên thường dùng phép nhân để tính số lượng giống nhau; bước tiếp theo dùng phép cộng để tổng hợp hoặc ngược lại.
• Đề bài thường mô tả nhiều nhóm giống nhau (hàng, dãy, bàn, tổ,...) hoặc tình huống cần gom lại nhiều kết quả nhỏ.

Dạng bài này thường xuất hiện với các cụm từ: "mỗi... có...", "có ... nhóm, mỗi nhóm có...", "tổng cộng", "tất cả có bao nhiêu..."

3. Chiến lược tiếp cận tổng thể

• Bước 1: Đọc kỹ đề, xác định dữ kiện, hiểu tình huống bài toán.
• Bước 2: Xác định câu hỏi của đề: Cần tìm gì? Đã biết gì?
• Bước 3: Phân tích bài toán thành từng phần, tìm xem phần nào dùng phép nhân, phần nào dùng phép cộng.
• Bước 4: Đưa ra các bước giải hợp lý, đặt lời giải rõ ràng cho từng bước.
• Bước 5: Kiểm tra lại đáp án.

4. Các bước giải chi tiết với ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Trong lớp có 3 dãy bàn, mỗi dãy có 4 bàn. Hỏi trong lớp có tất cả bao nhiêu bàn? Nếu mỗi bàn có 2 bạn ngồi, hỏi cả lớp có bao nhiêu bạn?

Hướng dẫn giải:

1. Bước 1: Tính số bàn trong lớp:$3 \times 4 = 12$(bàn)
2. Bước 2: Tính số bạn trong lớp:$12 \times 2 = 24$(bạn)

Ví dụ 2: Một cửa hàng bán 5 bó hoa. Mỗi bó hoa có 8 bông huệ và 7 bông cúc. Hỏi cửa hàng bán tất cả bao nhiêu bông hoa?

1. Bước 1: Tính số bông trong một bó:$8 + 7 = 15$(bông)
2. Bước 2: Tính tổng số bông hoa:$15 \times 5 = 75$(bông)

5. Các công thức và kỹ thuật cần nhớ

• Phép nhân lặp lại phép cộng: $a \times b = \underbrace{a + a + ...+ a}_{b \text{lần}}$
• Tổng nhiều nhóm:$(a + b) \times n = (a \times n) + (b \times n)$

Ghi nhớ thứ tự thực hiện phép tính: Trong một biểu thức có cả phép cộng và nhân, ta thực hiện phép nhân trước, cộng (hoặc trừ) sau.

6. Các biến thể và cách điều chỉnh chiến lược

1. Trường hợp tổng hợp hai phép toán thành một biểu thức: Đọc kỹ đề để xác định cách nhóm các phép tính, diễn đạt bằng biểu thức phù hợp.
2. Khi bài có nhiều loại vật (hoặc nhóm con): Thực hiện phép tính nhân (hoặc cộng) cho từng loại riêng rồi tổng hợp lại bằng phép cộng.

7. Bài tập mẫu và lời giải chi tiết từng bước

Bài tập mẫu: Một kho chứa 6 thùng, mỗi thùng đựng 9 chai nước cam và 8 chai nước dâu. Hỏi kho có tất cả bao nhiêu chai nước?

1. Bước 1: Tính tổng số chai trong 1 thùng:$9 + 8 = 17$(chai)
2. Bước 2: Tính tổng số chai trong kho:$17 \times 6 = 102$(chai)

Vậy kho có tất cả 102 chai nước.

8. Bài tập thực hành

• Bài 1: Một khu vườn có 4 hàng cây, mỗi hàng trồng 6 cây cam và 5 cây táo. Hỏi khu vườn trồng bao nhiêu cây tất cả?
• Bài 2: Một tủ sách có 3 ngăn, mỗi ngăn xếp 7 quyển sách Toán và 9 quyển sách Tiếng Việt. Hỏi trong tủ có bao nhiêu quyển sách?
• Bài 3: Một lớp học có 5 nhóm, mỗi nhóm có 4 bạn nữ và 3 bạn nam. Hỏi lớp học có tất cả bao nhiêu bạn?
• Bài 4: Một người mua 8 túi cam, mỗi túi có 6 quả cam. Người đó mua thêm 12 quả cam ngoài túi. Hỏi người đó có tất cả bao nhiêu quả cam?

9. Mẹo và lưu ý tránh sai lầm phổ biến

• Đọc kỹ đề, xác định rõ đâu là phép nhân, đâu là phép cộng – tránh nhầm lẫn thứ tự thực hiện phép tính.
• Viết rõ các bước giải và trình bày đầy đủ đơn vị – không bỏ sót số, đơn vị.
• Luôn kiểm tra lại kết quả bằng cách đọc lại đề, xem lời giải đã trả lời đúng câu hỏi chưa.
• Khi gặp biểu thức cùng phép nhân và phép cộng, nhớ thực hiện phép nhân trước theo thứ tự ưu tiên.

Luyện tập đều đặn và bám sát các bước vừa học sẽ giúp các em nắm vững Cách giải bài toán bằng phép tính cộng và phép tính nhân, hạn chế sai sót và ngày càng tự tin hơn khi giải các bài toán thực tế.