Chiến Lược Giải Bài Toán: Tính Giá Trị Biểu Thức (Toán Lớp 3)

1. Giới thiệu về bài toán “Tính giá trị biểu thức”

Trong chương trình Toán lớp 3, dạng toán 'Tính giá trị biểu thức' là một trong những dạng quan trọng giúp học sinh củng cố và vận dụng thành thạo các phép tính cộng, trừ, nhân, chia, cũng như hiểu rõ hơn về cách sử dụng dấu ngoặc, thứ tự thực hiện phép tính. Đây là nền tảng để học sinh phát triển tư duy logic và chuẩn bị tốt cho các lớp học cao hơn.

2. Đặc điểm của bài toán “Tính giá trị biểu thức”

Yêu cầu học sinh thực hiện các phép tính số học cơ bản: cộng ($+$), trừ ($-$), nhân ($\times$), chia ($\div$).

Thường xuất hiện dấu ngoặc ($($)$) trong biểu thức.

Cần chú ý tới thứ tự thực hiện các phép tính.

Các bài toán có thể chứa một hoặc nhiều biểu thức liên tiếp nhau.

Kết quả thường là một số nguyên hoặc phân số đơn giản.

3. Chiến lược tổng thể để tiếp cận bài toán

Đọc kỹ đề bài, xác định rõ các phép toán, dấu ngoặc trong biểu thức.

Xác định thứ tự thực hiện các phép tính đúng theo quy tắc.

Tính toán từng bước một cách cẩn thận.

Kiểm tra lại kết quả.

4. Các bước giải chi tiết với ví dụ minh hoạ

Bước 1: Viết lại biểu thức rõ ràng.

Bước 2: Xác định thứ tự thực hiện phép tính:

- Nếu có dấu ngoặc, thực hiện phép toán trong ngoặc trước.
- Thực hiện phép nhân và chia trước, rồi đến cộng và trừ.
- Nếu không có dấu ngoặc, thực hiện phép toán từ trái sang phải theo đúng thứ tự.

Bước 3: Thực hiện phép tính từng bước một, rõ ràng.

Bước 4: Viết kết quả cuối cùng.

Ví dụ minh hoạ:

Tính giá trị biểu thức:
$5 + 3 \times 2$

Giải:

- Bước 1: Viết lại biểu thức:$5 + 3 \times 2$
- Bước 2: Trong biểu thức có phép nhân và cộng, thực hiện phép nhân trước:
$3 \times 2 = 6$

- Bước 3: Lấy kết quả vừa tính được cộng với$5$:
$5 + 6 = 11$

- Vậy biểu thức$5 + 3 \times 2 = 11$

5. Các công thức và kỹ thuật cần nhớ

Thứ tự thực hiện phép tính:
- Trong ngoặc trước:$(... )$
- Nhân ($\times$) và chia ($\div$) trước
- Cộng ($+$) và trừ ($-$) sau
- Nếu chỉ còn các phép cộng, trừ, nhân, chia không có ngoặc, thực hiện lần lượt từ trái sang phải.

Một số ví dụ nhỏ:

-$6 + 2 \times 4 = 6 + 8 = 14$
-$(6 + 2) \times 4 = 8 \times 4 = 32$

Nếu biểu thức có nhiều dấu ngoặc lồng nhau, thực hiện từ trong ra ngoài:

-$\left[ (2 + 1) \times 3 \right] + 4 = [3 \times 3] + 4 = 9 + 4 = 13$

6. Các biến thể của bài toán và cách điều chỉnh chiến lược

Biểu thức chỉ có các phép cộng, trừ: giải trực tiếp từ trái sang phải.

Biểu thức kết hợp cả cộng, trừ, nhân, chia: ưu tiên nhân, chia trước.

Biểu thức có dấu ngoặc: luôn thực hiện phép tính trong ngoặc trước.

Biểu thức nhiều tầng ngoặc: thực hiện từ ngoặc trong nhất ra ngoặc ngoài.

7. Bài tập mẫu với lời giải chi tiết

Bài 1:

Tính giá trị biểu thức:$(7 + 5) \times 2$

Giải từng bước:

- Bước 1: Thực hiện phép cộng trong dấu ngoặc trước:
$7 + 5 = 12$
- Bước 2: Lấy kết quả nhân với$2$:
$12 \times 2 = 24$

Đáp số:$24$

Bài 2:

Tính giá trị biểu thức:$18 - 6 \div 3$

Giải từng bước:

- Bước 1: Thực hiện phép chia trước:
$6 \div 3 = 2$
- Bước 2: Thực hiện phép trừ:
$18 - 2 = 16$

Đáp số:$16$

Bài 3:

Tính giá trị biểu thức:$4 + (6 \times 2) - 5$

Giải từng bước:

- Bước 1: Thực hiện phép toán trong ngoặc trước:
$6 \times 2 = 12$
- Bước 2: Cộng với$4$:
$4 + 12 = 16$
- Bước 3: Trừ $5$:
$16 - 5 = 11$

Đáp số:$11$

8. Bài tập thực hành

Bài 1:

Tính giá trị các biểu thức sau:

a)$9 + 7 \times 2$

b)$(8 - 3) \times 4$

c)$20 - 2 \times 5 + 3$

d)$16 \div 2 + 4$

e)$3 + (5 \times 3) - 4$

Bài 2:

Tính giá trị các biểu thức có nhiều dấu ngoặc:

a)$[(2 + 5) \times 3] - 4$

b)$(12 - 4) \div 2 + 7$

c)$[10 + (3 \times 2)] - 5$

9. Mẹo và lưu ý để tránh sai lầm phổ biến

Luôn xác định rõ biểu thức và các dấu ngoặc.

Không được thực hiện phép toán sai thứ tự, đặc biệt là với nhân, chia.

Nếu có dấu ngoặc, luôn làm phép tính trong ngoặc trước.

Sau khi làm xong, nên kiểm tra lại từng bước và kết quả cuối cùng.

Nếu quên thực hiện phép nhân hoặc chia trước, kết quả sẽ sai.

Trình bày lời giải rõ ràng từng bước để dễ dàng kiểm tra và phát hiện lỗi.

Hy vọng qua bài viết này, các em học sinh lớp 3 đã nắm vững cách giải bài toán tính giá trị biểu thức, rèn luyện tốt kỹ năng tính toán, tư duy logic và tránh được những lỗi sai thường gặp. Hãy luyện tập nhiều để làm chủ loại bài toán này nhé!

Chúc các em học tốt Toán lớp 3!