Chiến Lược Giải Quyết Bài Toán Gấp Một Số Lên Một Số Lần Lớp 3: Hướng Dẫn Chi Tiết Có Ví Dụ Và Bài Tập Luyện Tập

1. Giới thiệu về bài toán gấp một số lên một số lần

Bài toán “gấp một số lên một số lần” là kiểu toán xuất hiện nhiều trong chương trình Toán lớp 3, nằm trong phần Phép nhân, phép chia trong phạm vi 1000. Dạng bài này yêu cầu học sinh tìm số lớn hơn hoặc nhỏ hơn số đã cho một số lần xác định. Đây là kỹ năng nền tảng giúp các em nắm vững bản chất phép nhân, hiểu ý nghĩa thực tiễn của nhân, từ đó phát triển tư duy logic và giải quyết vấn đề.

2. Đặc điểm của bài toán gấp một số lên một số lần

Đặc điểm nhận biết dạng toán này:
- Thường có các từ: “gấp...lần”, “lớn hơn...lần”, “nhiều hơn...lần”, “bé hơn...lần”,...
- Yêu cầu tìm một số khi biết số còn lại và số lần.
- Dạng cơ bản: "Một số gấp số kia lên mấy lần?", hoặc "Biết một số, tìm số gấp lên n lần số đó".

3. Chiến lược tổng thể để tiếp cận bài toán

Muốn giải đúng dạng toán này, cần:
- Xác định rõ: Số đã cho là số lớn (sau khi gấp), hay là số nhỏ (trước khi gấp)
- Đọc kỹ đề xem cần tìm SỐ LỚN (sau khi gấp) hay SỐ BÉ (trước khi gấp)
- Chọn phép nhân hoặc chia phù hợp
- Tóm tắt đề (nếu cần vẽ sơ đồ đoạn thẳng sẽ dễ hiểu hơn)

4. Các bước giải quyết chi tiết với ví dụ minh họa

Bước 1: Đọc kỹ đề bài, xác định số đã cho và yêu cầu tìm gì
Bước 2: Xác định mối quan hệ: số đã cho là số sau khi gấp hay trước khi gấp
Bước 3: Dùng phép nhân (nếu tìm số lớn) hoặc chia (nếu tìm số bé)
Bước 4: Trình bày lời giải rõ ràng, ghi đáp số

Ví dụ 1: Bạn An có 7 viên bi. Số viên bi của Nam gấp 4 lần số viên bi của An. Hỏi Nam có bao nhiêu viên bi?

- Tóm tắt:
- Số viên bi của An: 7 viên
- Số viên bi của Nam:? viên, gấp 4 lần An
- Nhận xét: Số của Nam là số sau khi gấp, cần tìm số lớn
- Cách giải: Dùng phép nhân:$7 \times 4 = 28$

Trả lời: Nam có $7 \times 4 = 28$(viên bi)

Đáp số: 28 viên bi

Ví dụ 2: Một cửa hàng bán được 56 kg gạo, nhiều hơn 7 lần so với cửa hàng kế bên. Hỏi cửa hàng kế bên bán được bao nhiêu kg gạo?

- Tóm tắt:
- Cửa hàng chính: 56 kg (là số lớn)
- Cửa hàng kế bên:? kg (số nhỏ), cửa hàng chính gấp 7 lần cửa hàng kế bên
- Nhận xét: Số cho là số sau khi gấp, cần tìm số trước khi gấp (số bé)
- Cách giải: Dùng phép chia:$56 \div 7 = 8$

Trả lời: Cửa hàng kế bên đã bán được$56 \div 7 = 8$(kg gạo)

Đáp số: 8 kg gạo

5. Công thức và kỹ thuật cần nhớ

- Khi muốn gấp một số $a$ lên $n$ lần: Số mới = $a \times n$
- Khi biết tổng số (số lớn) là sau khi gấp lên $n$ lần số nhỏ $a$ thì số bé = $\text{số lớn} \div n$
- Khi đề bài nói "ít hơn", "bé hơn" $n$ lần: Số ít hơn = Số lớn $\div n$

6. Các biến thể của bài toán và cách điều chỉnh chiến lược

- Viết ngược: Đôi khi đề bài cho số lớn, yêu cầu tìm số nhỏ (trước khi gấp), cần dùng phép chia.
- Tìm số lần: Cho hai số, hỏi số lớn gấp mấy lần số bé? Khi đó $\text{số lần} = \text{số lớn} \div \text{số bé}$
- Tìm cả hai số từ tổng và tỉ số: Hỗn hợp với dạng toán tìm hai số khi biết tổng và tỉ số.
- Bài toán nhiều bước: Có thể kết hợp phép tính gấp số với các phép toán khác (cộng, trừ).
- Đề lừa sai: Đọc kỹ để tránh nhầm số nào là số gấp lên, số nào là số bị gấp.

7. Bài tập mẫu với lời giải chi tiết theo từng bước

Bài tập: Một cuốn sách giá 15 nghìn đồng. Giá của một chiếc bút gấp 3 lần giá cuốn sách. Hỏi chiếc bút giá bao nhiêu nghìn đồng?

- Bước 1: Xác định số đã cho: 15 nghìn là giá cuốn sách (số nhỏ).
- Bước 2: Yêu cầu: Tìm giá chiếc bút (số lớn), bằng 3 lần cuốn sách.
- Bước 3: Áp dụng phép nhân:$15 \times 3 = 45$(nghìn đồng)
- Bước 4: Trình bày lời giải:

Giá của chiếc bút là:$15 \times 3 = 45$(nghìn đồng)

Đáp số: 45 nghìn đồng

8. Bài tập thực hành tự luyện

- Một bà có 8 quả cam, số quả quýt gấp 5 lần số cam. Hỏi bà có bao nhiêu quả quýt?
- Minh có 54 cái kẹo, số kẹo của Minh gấp 6 lần số kẹo của Lan. Hỏi Lan có bao nhiêu cái kẹo?
- Một cửa hàng có 9 thùng sữa, thùng nước ngọt gấp đôi thùng sữa. Hỏi cửa hàng có bao nhiêu thùng nước ngọt?
- Một cửa hàng bán được 72 cái bánh, bán được số bánh nhiều hơn 8 lần so với cửa hàng nhỏ hơn. Hỏi cửa hàng nhỏ bán được bao nhiêu cái bánh?
- Số bút của Bình là 42 cây, số bút của Hà bằng 1/7 số bút của Bình. Hỏi Hà có bao nhiêu cây bút?

9. Mẹo và lưu ý để tránh sai lầm phổ biến

- Luôn xác định đúng số cần tìm là số lớn hay số nhỏ
- Đọc kỹ đề, chú ý những câu như “nhiều hơn”, “gấp… lần” hay “bằng 1/n số kia” để chọn phép nhân hoặc chia
- Dùng sơ đồ đoạn thẳng khi khó hình dung
- Kiểm tra lại phép tính, đặc biệt là nhân chia trong phạm vi lớn
- Cẩn thận các bài số lạ (ví dụ: “ít hơn”, “bé hơn”)—nhớ lấy số lớn chia số lần.

Hy vọng với những kiến thức và ví dụ trên, các em đã tự tin hơn với dạng toán gấp một số lên một số lần. Hãy luyện tập nhiều và áp dụng chiến lược "cách giải bài toán gấp một số lên một số lần" trong mọi tình huống!

Kết luận