Bài 19. Hằng của số thập phân. Đọc, viết số thập phân – Hướng dẫn chi tiết cho học sinh lớp 5

Giới thiệu về bài toán hằng của số thập phân, đọc và viết số thập phân

Trong chương trình Toán lớp 5, việc làm quen với số thập phân là bước ngoặt quan trọng giúp học sinh tiếp tục học tập về các dạng số và phép tính phức tạp hơn. Hiểu rõ về hằng của số thập phân, cách đọc và viết số thập phân chính xác sẽ hỗ trợ học sinh vững chắc nền tảng toán học và áp dụng tốt ở các lớp cao hơn cũng như trong cuộc sống hằng ngày.

1. Định nghĩa số thập phân và hằng của số thập phân

Số thập phân là số được viết dưới dạng gồm hai phần, ngăn cách nhau bởi dấu phẩy (,). Phần bên trái dấu phẩy là phần nguyên, và phần bên phải dấu phẩy là phần thập phân. Hằng của số thập phân chính là giá trị không đổi của số đó, dù được viết với bao nhiêu chữ số 0 ở sau phần thập phân.

Ví dụ:$0,5$;12,04;3,141;$21,700$ đều là số thập phân.

2. Cách đọc và viết số thập phân

a) Cách đọc số thập phân

Để đọc số thập phân, ta thực hiện ba bước:

• Đọc phần nguyên (nếu là 0 thì đọc là "không").
• Đọc từ "phẩy" để phân biệt giữa phần nguyên và phần thập phân.
• Đọc từng chữ số của phần thập phân lần lượt từ trái sang phải.

Ví dụ:

• $4,56$ đọc là "bốn phẩy năm sáu".
• $0,03$ đọc là "không phẩy không ba".
• $10,205$ đọc là "mười phẩy hai không năm".

b) Cách viết số thập phân

Khi viết số thập phân, phần nguyên được viết trước dấu phẩy, sau đó là dấu phẩy và phần thập phân được viết liên tiếp sau đó. Mỗi chữ số của phần thập phân có giá trị riêng, tương ứng với hàng phần mười, phần trăm, phần nghìn, v.v.

Ví dụ:

• "bốn phẩy năm bảy" viết là $4,57$
• "không phẩy một ba" viết là $0,13$

3. Hằng của số thập phân – các trường hợp đặc biệt

Hằng của số thập phân là số không thay đổi giá trị khi ta thêm hoặc bớt chữ số 0 ở cuối phần thập phân. |
Ví dụ:$2,5 = 2,50 = 2,500$

Lưu ý: Chỉ được thêm hoặc bớt chữ số 0 ở cuối phần thập phân, không được xóa hoặc thay đổi bất kỳ chữ số nào khác.

4. Mối liên hệ với các khái niệm toán học khác

• Số thập phân liên quan mật thiết đến phân số. Một số thập phân có thể được viết dưới dạng phân số và ngược lại. Ví dụ:$0,5 = \frac{5}{10} = \frac{1}{2}$
• Hiểu về số thập phân giúp học sinh thực hiện các phép toán cộng, trừ, nhân, chia số thập phân trong các bài học tiếp theo.

5. Bài tập mẫu và lời giải chi tiết

Dưới đây là một số bài tập thường gặp:

• Bài tập 1: Đọc các số thập phân sau:$0,7; 12,03; 5,68$
  
• Giải:
  -$0,7$ đọc là “không phẩy bảy”.
  -$12,03$ đọc là “mười hai phẩy không ba”.
  -$5,68$ đọc là “năm phẩy sáu tám”.
• Bài tập 2: Viết các số thập phân sau: "ba phẩy không tám"; "mười một phẩy năm bốn".
  
• Giải:
  - "ba phẩy không tám" viết là $3,08$.
  - "mười một phẩy năm bốn" viết là $11,54$.
• Bài tập 3: Chứng minh các số sau có giá trị bằng nhau:$6,4; 6,40; 6,400$.
  
• Giải:
  -$6,4 = 6 + \frac{4}{10}$
  -$6,40 = 6 + \frac{40}{100} = 6 + \frac{4}{10}$
  -$6,400 = 6 + \frac{400}{1000} = 6 + \frac{4}{10}$
  Vậy$6,4 = 6,40 = 6,400$.

6. Lỗi thường gặp và cách tránh

• Lỗi 1: Đọc sai tên của số thập phân, ví dụ $0,07$ đọc sai thành “không phẩy bảy” thay vì “không phẩy không bảy”. Cần chú ý đọc từng chữ số phần thập phân.
• Lỗi 2: Khi viết số thập phân, không được bỏ quên chữ số 0 ở phần thập phân, ví dụ "ba phẩy không tám" phải viết là $3,08$không phải$3,8$.
• Lỗi 3: Nhầm lẫn việc thêm hoặc bớt chữ số 0 không đúng quy tắc (chỉ được thêm ở tận cùng phải của phần thập phân).

7. Tóm tắt và các điểm chính cần nhớ

• Số thập phân gồm phần nguyên, dấu phẩy và phần thập phân.
• Hằng của số thập phân là giá trị không đổi dù thêm hoặc bớt chữ số 0 ở tận cùng phải của phần thập phân.
• Khi đọc số thập phân: đọc phần nguyên, từ "phẩy", sau đó đọc từng chữ số phần thập phân.
• Khi viết số thập phân: viết phần nguyên, dấu phẩy, rồi đến phần thập phân.
• Cần phân biệt số thập phân với phân số, và vận dụng quy tắc đúng khi thao tác với số thập phân.