Bài 78: Cộng số đo thời gian – Giải thích chi tiết cho học sinh lớp 5

1. Giới thiệu về bài toán "Cộng số đo thời gian"

Trong cuộc sống hằng ngày và khi học toán, chúng ta thường xuyên cần phải thực hiện phép cộng số đo thời gian. Ví dụ: Tính tổng thời gian của hai hoạt động, cộng thời gian đi học với thời gian ôn bài, v.v. Ở chương 7 Toán lớp 5, phép cộng số đo thời gian là một kiến thức nền tảng, giúp học sinh vận dụng linh hoạt kiến thức về giờ, phút, giây trong giải toán thực tế.

2. Định nghĩa "Cộng số đo thời gian"

Cộng số đo thời gian là phép cộng giữa các số đo thời gian theo đơn vị giờ, phút, giây (hoặc ngày, giờ, phút...). Khi cộng, bạn cộng từng loại đơn vị giống nhau với nhau (giờ với giờ, phút với phút, giây với giây) rồi nếu cần thì chuyển đổi sang đơn vị lớn hơn hoặc nhỏ hơn theo mối quan hệ quy đổi đơn vị.

3. Các bước thực hiện cộng số đo thời gian (có ví dụ minh họa)

Để cộng hai hay nhiều số đo thời gian, ta làm các bước như sau:

1. Đặt các số đo thời gian cùng hàng, ghép các đơn vị giống nhau (giờ, phút, giây).
2. Cộng từng cặp đơn vị với nhau: cộng giây, cộng phút, cộng giờ.
3. Nếu phần cộng nào vượt quá đơn vị quy đổi (60 giây = 1 phút, 60 phút = 1 giờ), thì đổi phần dư sang đơn vị lớn hơn.

Ví dụ minh họa 1

Tính tổng:$2$giờ $45$phút$30$giây$+$1$giờ$30$phút$45$giây.

Ta thực hiện như sau:

• Cộng giây:$30 + 45 = 75$giây.
• Cộng phút:$45 + 30 = 75$phút.
• Cộng giờ:$2 + 1 = 3$giờ.

Sau đó, đổi đơn vị vượt chuẩn:

-$75$giây =$1$phút$15$giây. Vậy lấy$15$giây, cộng$1$phút vào phút.
-$75 + 1 = 76$phút.
-$76$phút =$1$giờ $16$phút. Vậy lấy$16$phút, cộng$1$giờ vào giờ.
-$3 + 1 = 4$giờ.

Vậy kết quả cuối cùng là:$4$giờ $16$phút$15$giây.

4. Các trường hợp đặc biệt và lưu ý

- Nếu tổng giây hoặc tổng phút lớn hơn$60$, phải đổi sang đơn vị lớn hơn. Ví dụ $90$giây =$1$phút$30$giây.
- Phải luôn đặt các đơn vị thẳng cột khi cộng, tránh cộng nhầm phút với giây hoặc giờ.
- Nếu số đo chưa đầy đủ (chỉ có giờ, hoặc có giờ và phút), cộng đúng đơn vị có.

- Khi cộng nhiều số đo, nên cộng lần lượt từng phần giây, phần phút, phần giờ và đổi đơn vị sau khi cộng.

5. Mối liên hệ với các khái niệm toán học khác

Cộng số đo thời gian là ứng dụng phép cộng trong toán số học và liên kết với kiến thức chuyển đổi đơn vị đo lường. Kỹ năng này còn sử dụng khi giải các bài toán chuyển động đều về vận tốc, quãng đường, thời gian, lập bảng thời gian trong thực tế, v.v.

6. Bài tập mẫu có lời giải chi tiết

Bài 1: Cộng$3$giờ $25$phút$52$giây và $4$giờ $48$phút$20$giây.

Cộng giây:$52 + 20 = 72$giây. Đổi$72$giây =$1$phút$12$giây.
Cộng phút:$25 + 48 = 73$phút +$1$phút (do vừa đổi) =$74$phút. Đổi$74$phút =$1$giờ $14$phút.
Cộng giờ:$3 + 4 = 7$giờ +$1$giờ (do vừa đổi) =$8$giờ.

Kết quả:$8$giờ $14$phút$12$giây.

Bài 2: Cộng$1$ngày$23$giờ $40$phút với$4$giờ $30$phút.

$1$ngày$23$giờ $40$phút
$+ \,\,0$ngày$4$giờ $30$phút
-------------------
$= 1$ngày$(23+4=27)$giờ $(40+30=70)$phút

$70$phút =$1$giờ $10$phút.$27$giờ +$1$giờ =$28$giờ.$28$giờ =$1$ngày$4$giờ.

Vậy tổng là $2$ngày$4$giờ $10$phút.

Bài 3: Cộng$34$phút$52$giây và $45$phút$20$giây.

$52 + 20 = 72$giây$\rightarrow 1$phút$12$giây
$34 + 45 = 79$phút$+ 1 = 80$phút.

$80$phút =$1$giờ $20$phút.
Tóm lại: Kết quả là $1$giờ $20$phút$12$giây.

7. Lỗi thường gặp và cách tránh

- Cộng lẫn lộn đơn vị (nhầm phút với giây, giờ với phút).
- Không đổi phần dư sang đơn vị lớn hơn sau khi cộng vượt chuẩn.
- Đặt số đo lệch cột khi tính nhẩm hoặc trình bày khiến dễ nhầm lẫn.
- Quên cộng thêm phần đã đổi đơn vị sang hàng lớn hơn (như cộng thiếu$1$phút từ giây hoặc$1$giờ từ phút chuyển đổi ra).

8. Tóm tắt và các điểm cần nhớ

• Cộng số đo thời gian theo từng đơn vị giống nhau.
• Chuyển đổi sang đơn vị lớn hơn nếu phần cộng vượt mức quy đổi.
• Luôn kiểm tra lại kết quả và các phần đổi đơn vị.
• Rèn luyện kỹ năng này sẽ rất có ích cho việc giải toán thực tế và các bài toán về chuyển động đều.