Bài 81: Chia số đo thời gian – Giải thích chi tiết cho học sinh lớp 5

1. Giới thiệu khái niệm 'Chia số đo thời gian' và tầm quan trọng

Trong Toán lớp 5, việc học về số đo thời gian là một kiến thức quan trọng giúp các em hiểu rõ hơn về cách tính toán với giờ, phút, giây. Đặc biệt ở Bài 81: Chia số đo thời gian, các em sẽ làm quen với việc chia một số đo thời gian (như chia 2 giờ 30 phút cho một số tự nhiên). Kiến thức này có ứng dụng thực tế rất lớn, ví dụ như chia đều thời gian làm bài, phân chia thời lượng hoạt động trong ngày, v.v.

2. Định nghĩa chính xác của 'Chia số đo thời gian'

'Chia số đo thời gian' là phép chia một số đo thời gian cho một số tự nhiên. Kết quả của phép chia này cũng là một số đo thời gian. Để chia đúng, các em cần biết quy tắc chuyển đổi giữa các đơn vị thời gian và thực hiện chia theo thứ tự từ đơn vị lớn (giờ) đến đơn vị nhỏ (phút, giây).

3. Hướng dẫn từng bước – Ví dụ minh họa chi tiết

Các bước chia số đo thời gian:

• Bước 1: Chia từng phần từ trái sang phải, bắt đầu từ đơn vị lớn nhất (giờ, sau đó đến phút, rồi đến giây).
• Bước 2: Nếu phần dư chưa chia hết của đơn vị lớn, đổi về đơn vị nhỏ hơn để tiếp tục chia.
• Bước 3: Ghi kết quả chia ở từng đơn vị, cuối cùng cộng lại thành đáp số.

Ví dụ 1: Tính$2$giờ $30$phút$\div 5$

• Chia giờ:$2$giờ $\div 5 = 0$(dư $2$giờ)

Vì $2$giờ chia cho$5$không đủ, ta chuyển$2$giờ về phút:$2 \times 60 = 120$phút. Cộng thêm$30$phút nữa là $120 + 30 = 150$phút.

• Chia phút:$150$phút$\div 5 = 30$phút.

Đáp số:$2$giờ $30$phút$\div 5 = 30$phút.

Ví dụ 2:$3$giờ $45$phút$\div 4$

• Đổi$3$giờ $45$phút về phút:$3 \times 60 = 180$phút;$180 + 45 = 225$phút.

• Chia:$225$phút$\div 4 = 56$phút dư $1$phút.

• Kết quả:$56$phút; còn$1$phút dư, ta có thể giữ nguyên hoặc đổi tiếp ra giây nếu cần.

Nếu đổi$1$phút$= 60$giây;$1$phút$\div 4 = 15$giây dư 0. Vậy mỗi phần được$56$phút$15$giây.

4. Các trường hợp đặc biệt và lưu ý quan trọng

• Sau khi chia một đơn vị, phần dư phải chuyển sang đơn vị nhỏ hơn.
• Phải đổi về cùng một đơn vị trước khi thực hiện phép chia (thường đổi về phút hoặc giây).
• Luôn kiểm tra tính hợp lý của kết quả (đáp số không lớn hơn số ban đầu).

5. Mối liên hệ với các khái niệm toán học khác

- Chia số đo thời gian liên hệ với phép chia số tự nhiên, phép chia số thập phân.- Kĩ năng chuyển đổi đơn vị thời gian (giờ, phút, giây) giúp các em giải các bài toán về chuyển động đều (vận tốc, quãng đường, thời gian) trong các bài học tiếp theo.

6. Bài tập mẫu có lời giải chi tiết

• Bài 1:$7$giờ $12$phút$\div 6$
• Giải: Đổi$7$giờ $12$phút về phút:$7 \times 60=420$,$420+12=432$phút.$432\div6=72$phút. Đáp số:$72$phút.
• Bài 2:$4$giờ $25$phút$\div 5$
• Đổi:$4 \times 60=240$,$240+25 = 265$phút.$265\div5=53$phút. Đáp số:$53$phút.
• Bài 3:$8$phút$45$giây$\div 3$
• Đổi về giây:$8 \times 60 = 480$,$480+45 = 525$giây.$525\div3=175$giây =$2$phút$55$giây.

7. Lỗi thường gặp và cách tránh

• Không đổi về cùng một đơn vị trước khi chia.
• Quên chuyển phần dư từ đơn vị lớn sang đơn vị nhỏ hơn.
• Ghi nhầm đơn vị kết quả (ví dụ viết giờ thay vì phút).

8. Tóm tắt: Các điểm chính cần nhớ

• Luôn đổi số đo thời gian về cùng một đơn vị trước khi chia.
• Thực hiện phép chia lần lượt từ đơn vị lớn đến nhỏ, chuyển phần dư sang đơn vị nhỏ hơn.
• Kiểm tra và ghi rõ đơn vị kết quả sau khi chia.

Việc nắm chắc kỹ năng chia số đo thời gian sẽ giúp các em tự tin hơn khi giải các bài toán thực tế liên quan đến thời gian ở cả Toán và các môn học khác.