Bài 90: Ôn tập phép cộng, phép trừ – Giải thích chi tiết, ví dụ minh họa cho học sinh lớp 5

1. Giới thiệu về khái niệm và tầm quan trọng của phép cộng, phép trừ

Trong chương trình toán lớp 5, "Bài 90: Ôn tập phép cộng, phép trừ" giúp các em ôn lại hai phép tính cơ bản và quan trọng nhất của số học: cộng và trừ. Phép cộng và phép trừ không chỉ là nền tảng để học những kiến thức nâng cao hơn như nhân, chia, phân số, số thập phân, mà còn xuất hiện rất nhiều trong các tình huống tính toán thực tế hàng ngày. Việc thành thạo hai phép tính này giúp các em xây dựng tư duy logic, rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề và chuẩn bị vững chắc cho các bài kiểm tra và kỳ thi cuối cấp.2. Định nghĩa chính xác và rõ ràng của phép cộng, phép trừ• Phép cộng là thao tác tìm tổng của hai hay nhiều số. Ký hiệu phép cộng là dấu '+'.Ví dụ:$7 + 5 = 12$.

• Phép trừ là thao tác tìm hiệu giữa hai số, trong đó số lớn hơn gọi là số bị trừ, số nhỏ hơn gọi là số trừ. Ký hiệu phép trừ là dấu '-'.Ví dụ:$15 - 6 = 9$.3. Giải thích từng bước với ví dụ minh họaa. Phép cộng số tự nhiên:- Xếp các số thẳng cột (hàng đơn vị, hàng chục, hàng trăm...).
- Cộng từ phải sang trái (từ hàng đơn vị đến hàng cao nhất).
- Nếu tổng ở mỗi hàng lớn hơn hoặc bằng 10 thì nhớ 1 sang hàng tiếp theo.Ví dụ: Cộng$368 + 479$:Ta đặt tính:

\begin{array}{r}
368 \\
+ 479 \\
\hline
\end{array}

- Hàng đơn vị:$8 + 9 = 17$, viết 7, nhớ 1.
- Hàng chục:$6 + 7 = 13$, thêm 1 là 14, viết 4, nhớ 1.
- Hàng trăm:$3 + 4 = 7$, thêm 1 là 8.

Vậy$368 + 479 = 847$.b. Phép trừ số tự nhiên:- Xếp các số thẳng cột.
- Trừ từ phải sang trái.
- Nếu số bị trừ nhỏ hơn số trừ thì mượn 1 ở hàng lớn hơn.Ví dụ: Trừ $604 - 258$:\begin{array}{r}
604 \\
- 258 \\
\hline
\\\end{array}

- Hàng đơn vị:$4 - 8$(không trừ được), mượn 1 ở hàng chục thành$14 - 8 = 6$, hàng chục còn lại:$0 - 5 = -5$(đã mượn 1 nên$0 - 5 - 1 = -6$), phải mượn tiếp ở hàng trăm:$10 - 5 = 5$, hàng trăm còn lại$5$(đã mượn 1). Tổng lại được$346$.

Vậy$604 - 258 = 346$.4. Các trường hợp đặc biệt và lưu ý khi áp dụng- Trong phép cộng: Cộng với số 0 không làm thay đổi số đó:$a + 0 = a$.
- Trong phép trừ: Một số trừ đi 0 vẫn bằng chính nó:$a - 0 = a$; Số 0 trừ cho số khác không xác định trong tập số tự nhiên.
- Nếu trong phép trừ mà số bị trừ nhỏ hơn số trừ, phép trừ không thực hiện được với số tự nhiên.Lưu ý: Khi cộng, trừ số nhiều chữ số, phải đặt các số thẳng hàng và tính từ phải sang trái, nhớ số sang hàng liền trước nếu cần.5. Mối liên hệ với các khái niệm toán học khácPhép cộng và phép trừ là nền tảng cho các phép toán tiếp theo như phép nhân, phép chia, các bài toán về tìm x, các đại lượng hình học, tính toán trong phân số, số thập phân, đo lường… Việc nắm chắc phép cộng, phép trừ giúp các em giải quyết tốt các dạng toán có liên quan đến đại lượng, tìm thành phần chưa biết, giải toán có lời văn và các bài toán thực tế.6. Các bài tập mẫu có lời giải chi tiếtBài 1: Tính$452 + 238$.Lời giải:
\begin{array}{r}
452 \\
+ 238 \\
\hline
\\\end{array}

- Hàng đơn vị:$2 + 8 = 10$, viết 0, nhớ 1
- Hàng chục:$5 + 3 = 8$, nhớ 1 là 9
- Hàng trăm:$4 + 2 = 6$

Vậy$452 + 238 = 690$.Bài 2: Tính$700 - 285$.Lời giải:
\begin{array}{r}
700 \\
- 285 \\
\hline
\\\end{array}
- Hàng đơn vị:$0 - 5$(không trừ được), mượn 1 ở hàng chục thành$10 - 5 = 5$.
- Hàng chục:$0$ đã mượn 1, còn$-1$,$-1 - 8$không trừ được, mượn 1 ở hàng trăm thành$10 - 8 = 2$.
- Hàng trăm:$6 - 2 = 4$(vì đã mượn 1 ở hàng trăm).

Vậy$700 - 285 = 415$.Bài 3: Một cửa hàng bán trong 2 ngày được 456 chiếc bút, ngày thứ nhất bán được 278 chiếc bút. Hỏi ngày thứ hai bán được bao nhiêu chiếc bút?Lời giải:
Số chiếc bút bán ngày thứ hai là:
$456 - 278 = 178$

Đáp số: 178 chiếc bút.Bài 4: Tìm số $x$biết:$x + 245 = 700$.Lời giải:
$x = 700 - 245 = 455$.7. Các lỗi thường gặp và cách tránh• Đặt các hàng không thẳng cột với nhau khiến kết quả sai. Giải pháp: Luôn kiểm tra kỹ khi đặt tính.
• Quên nhớ khi cộng (hoặc mượn khi trừ). Giải pháp: Luyện tập nhiều để tạo thành thói quen.
• Quên quy tắc cộng, trừ với số 0.
• Thực hiện các bước nhầm lẫn thứ tự khi giải bài toán có lời văn. Giải pháp: Đọc kỹ đề, gạch chân những dữ kiện quan trọng.8. Tóm tắt và các điểm chính cần nhớ- Phép cộng và phép trừ là hai phép toán nền tảng, bắt buộc phải thành thạo.
- Khi cộng/trừ số nhiều chữ số, cần đặt các số thẳng cột tương ứng hàng.
- Phép cộng và phép trừ liên quan mật thiết, bổ sung cho nhau trong giải toán.
- Luyện tập nhiều sẽ giúp các em trở nên nhanh nhẹn, chính xác hơn khi tính toán.