Cách giải bài toán Bài 81: Chia số đo thời gian cho học sinh lớp 5

1. Giới thiệu về bài toán chia số đo thời gian và ý nghĩa thực tiễn

Trong chương trình Toán lớp 5, "Bài 81: Chia số đo thời gian" là một dạng toán quan trọng giúp học sinh biết cách xử lý các phép tính liên quan đến thời gian trong thực tế: chia đều thời gian cho nhiều phần, chia thời gian cho một số để biết mỗi phần có bao nhiêu thời gian,… Từ đó, các em có thể áp dụng vào các tình huống phổ biến như chia thời gian học tập, làm việc, hoặc phân bổ thời gian cho các hoạt động hàng ngày.

2. Đặc điểm của bài toán chia số đo thời gian

- Là bài toán chia liên quan đến các đơn vị đo thời gian như giờ, phút, giây.

- Có thể xuất hiện số đo thời gian gồm nhiều đơn vị kết hợp: giờ và phút, phút và giây,…

- Khi chia, thường phải chuyển đổi các đơn vị về cùng một loại (thường là đơn vị nhỏ nhất), hoặc xử lý riêng từng đơn vị tuỳ trường hợp.

3. Chiến lược tổng thể để giải bài toán chia số đo thời gian

• Bước 1: Phân tích số đo thời gian (xem có mấy đơn vị, đơn vị gì).
• Bước 2: Chuyển tất cả về cùng một đơn vị nhỏ nhất (phổ biến là phút hoặc giây).
• Bước 3: Thực hiện phép chia như chia số tự nhiên thông thường.
• Bước 4: Đổi kết quả về các đơn vị phù hợp theo bài yêu cầu.

4. Các bước giải chi tiết với ví dụ minh họa

- Ví dụ 1: Chia 2 giờ 30 phút cho 5 người, mỗi người được bao nhiêu phút?

• Bước 1: Đổi 2 giờ 30 phút về phút: 2 giờ =$2 \times 60 = 120$phút; Vậy tổng cộng là $120 + 30 = 150$phút.
• Bước 2: Chia cho 5:$150 \div 5 = 30$phút.
• Bước 3: Đáp số: Mỗi người được 30 phút.

- Ví dụ 2: 5 giờ 40 phút chia cho 4 bằng bao nhiêu giờ, bao nhiêu phút?

• Bước 1: Đổi về phút: 5 giờ =$5 \times 60 = 300$phút,$300 + 40 = 340$phút.
• Bước 2: Chia:$340 \div 4 = 85$phút.
• Bước 3: Đổi lại 85 phút =$1$giờ $25$phút.
• Bước 4: Đáp số:$1$giờ $25$phút.

5. Các công thức và kỹ thuật cần nhớ

• 1 giờ =$60$phút; 1 phút =$60$giây
• Muốn chia số đo thời gian cho một số, hãy đổi hết về đơn vị nhỏ nhất trước rồi chia.
• Sau khi chia xong, đổi kết quả ngược lại về các đơn vị thời gian thông thường (giờ, phút, giây) nếu cần.
• - Đổi phút sang giờ và phút:$a$phút =$\frac{a}{60}$giờ và phần dư là số phút còn lại.
• - Đổi giây sang phút, giờ: tương tự,$a$giây =$\frac{a}{60}$phút, phần dư là số giây còn lại.

6. Các dạng biến thể và điều chỉnh chiến lược

- Nếu số đo thời gian gồm nhiều đơn vị mà số chia chia hết, có thể chia từng đơn vị rồi kết hợp kết quả.

- Nếu không chia hết, bắt buộc phải đổi hết về đơn vị nhỏ nhất rồi chia.

- Có thể gặp trường hợp chia số đo thời gian cho một số thập phân (nâng cao), khi đó cũng đổi ra đơn vị nhỏ nhất để chia.

- Dạng so sánh: cần đổi về đơn vị giống nhau trước khi so sánh.

7. Bài tập mẫu minh họa và lời giải chi tiết

Bài tập mẫu 1:
Chia 3 giờ 18 phút cho 6, mỗi phần được bao nhiêu phút?

• Đổi 3 giờ 18 phút về phút:$3 \times 60 = 180$,$180 + 18 = 198$phút.
• Chia:$198 \div 6 = 33$phút.
• Đáp số: 33 phút.

Bài tập mẫu 2:
5 giờ 45 phút chia đều cho 3, mỗi phần được bao nhiêu giờ, bao nhiêu phút?

• Đổi ra phút:$5 \times 60 = 300$,$300 + 45 = 345$phút.
• Chia:$345 \div 3 = 115$phút.
• Đổi 115 phút về giờ và phút:$115 \div 60 = 1$dư $55$. Vậy$1$giờ $55$phút.
• Đáp số: 1 giờ 55 phút.

8. Bài tập thực hành cho học sinh

1. 4 giờ 32 phút chia đều cho 8, mỗi phần được bao nhiêu phút?
2. 2 giờ 15 phút chia đều cho 5, mỗi phần được bao nhiêu phút?
3. 6 giờ 6 phút chia đều cho 2, mỗi phần được bao nhiêu giờ, phút?
4. 7 giờ 50 phút chia đều cho 5, mỗi phần được bao nhiêu phút?
5. Một ngày (24 giờ) chia đều cho 3, mỗi phần bao nhiêu giờ, phút?

9. Mẹo và lưu ý tránh lỗi sai phổ biến

• Phải luôn đổi về cùng đơn vị nhỏ nhất trước khi chia, tránh chia từng đơn vị riêng nếu không chia hết.
• Sau khi chia, nhớ đổi lại sang các đơn vị quen thuộc (giờ, phút, giây).
• Cẩn thận khi đổi phút sang giờ để tránh nhầm lẫn giữa phần nguyên và phần dư.
• Kiểm tra lại đáp số bằng phép nhân ngược để đảm bảo tính đúng đắn.
• Nếu chia đều mà dư, cần nghĩ đến cách biểu diễn số dư phù hợp (ví dụ: đổi sang giây, hoặc dùng phân số).