Chiến lược giải bài toán giải bằng bốn bước tính lớp 5: Hướng dẫn chi tiết và bài tập luyện tập

1. Giới thiệu về bài toán giải bằng bốn bước tính

Bài toán giải bằng bốn bước tính là dạng bài toán đặc trưng và quan trọng trong chương trình Toán lớp 5. Loại bài toán này yêu cầu học sinh vận dụng liên tiếp bốn phép tính (cộng, trừ, nhân, chia) để tìm ra kết quả cuối cùng. Việc làm chủ cách giải bài toán bốn bước tính không chỉ giúp học sinh nâng cao kỹ năng giải toán mà còn rèn luyện kỹ năng phân tích, tư duy logic và kỹ năng lập kế hoạch giải quyết vấn đề – những nền tảng quan trọng để học tốt các cấp học cao hơn.

2. Đặc điểm của bài toán giải bằng bốn bước tính

• Đề bài dài, thường chia thành nhiều thông tin nhỏ liên quan tới nhau.
• Giải quyết bài toán cần vận dụng và kết hợp bốn phép tính: cộng (+), trừ (–), nhân (×), chia (÷).
• Các bước giải thường gắn liền với nhau, kết quả của bước trước là dữ liệu cho bước sau.
• Đề bài thường yêu cầu phân tích thông tin, xác định trình tự để thực hiện phép tính hợp lý.

3. Chiến lược tổng thể tiếp cận dạng bài toán này

Cách giải bài toán bốn bước tính hiệu quả cần tuân theo các giai đoạn:

1. Đọc kỹ đề bài, gạch chân các dữ kiện chính, xác định câu hỏi cuối cùng.
2. Phân tích xem các số liệu cho trước liên quan như thế nào, nên thực hiện phép tính nào trước, phép tính nào sau.
3. Vẽ sơ đồ (nếu cần) để hình dung mối liên hệ giữa các dữ kiện.
4. Lập dàn ý cho lời giải, chia nhỏ thành từng bước, đảm bảo mỗi bước có kết quả rõ ràng để sử dụng ở bước kế tiếp.
5. Kiểm tra lại kết quả sau khi giải xong, đảm bảo tính hợp lý và trả lời đúng yêu cầu đề bài.

4. Các bước giải quyết chi tiết với ví dụ minh họa

Ví dụ: Một cửa hàng bán 120 cái áo trong 4 ngày. Ngày thứ nhất bán được 25 chiếc, ngày thứ hai bán được nhiều hơn ngày thứ nhất 5 chiếc, ngày thứ ba bán được gấp đôi ngày thứ hai, còn lại bán trong ngày thứ tư. Hỏi ngày thứ tư bán được bao nhiêu chiếc áo?

1. Tìm số áo bán ngày thứ hai: Ngày thứ hai bán nhiều hơn ngày thứ nhất 5 chiếc nên số áo bán ngày thứ hai là:$25 + 5 = 30$(chiếc)
2. Tìm số áo bán ngày thứ ba: Ngày thứ ba bán gấp đôi ngày thứ hai nên số áo bán ngày thứ ba là:$30 \times 2 = 60$(chiếc)
3. Tính tổng số áo bán trong ba ngày đầu:$25 + 30 + 60 = 115$(chiếc)
4. Tìm số áo bán ngày thứ tư:$120 - 115 = 5$(chiếc) – đáp số cuối cùng.

Như vậy, để giải các bài toán dạng này, ta phải giải tuần tự 4 bước, đảm bảo kết nối logic và chính xác.

5. Các công thức và kỹ thuật cần nhớ

• Nếu một lượng "gấp n lần" lượng khác, hãy sử dụng phép nhân:$a \times n$
• Nếu "nhiều hơn/ít hơn" hãy dùng phép cộng hoặc trừ:$a + n$hoặc$a - n$
• Nếu chia đều, hãy dùng phép chia:$a \div n$
• Cần tính tổng nhiều lượng, cộng tất cả lại:$a + b + c + \ldots$

6. Biến thể của bài toán và điều chỉnh chiến lược

• Bài toán có thứ tự phép tính thay đổi: Có thể phải thực hiện phép trừ hoặc phép chia trước tùy dữ liệu.
• Có bài toán yêu cầu chia hai phần, rồi cộng kết quả lại mới tính tổng:
• Bài toán có tăng giảm (nhiều hơn, ít hơn, bớt đi…), cần chú ý so sánh, sử dụng đúng phép cộng, trừ.
• Một số bài toán cần suy luận ngược: Biết kết quả, tìm giá trị ban đầu, phải đi từ cuối về đầu.

7. Bài tập mẫu có lời giải chi tiết từng bước

Bài tập: Một xe ô tô đi chặng thứ nhất dài 120km, chặng thứ hai dài nhiều hơn chặng thứ nhất 15km, chặng thứ ba đi bằng tổng chặng thứ nhất và thứ hai, chặng còn lại dài 80km. Hỏi cả bốn chặng dài bao nhiêu km?

1. Chặng thứ hai đi:$120 + 15 = 135$(km)
2. Chặng thứ ba đi:$120 + 135 = 255$(km)
3. Tổng quãng đường ba chặng đầu:$120 + 135 + 255 = 510$(km)
4. Cả bốn chặng dài:$510 + 80 = 590$(km)

Đáp số: 590km.

8. Bài tập thực hành

1. Một cửa hàng nhập về 200kg gạo, chia thành 4 phần. Phần thứ nhất 60kg, phần thứ hai nhiều hơn phần thứ nhất 15kg, phần thứ ba ít hơn phần thứ hai 10kg, phần còn lại là phần thứ tư. Hỏi phần thứ tư cửa hàng đã chia bao nhiêu kg gạo?
2. Một người có 480.000 đồng, mua một chiếc áo giá 120.000 đồng, mua hai chiếc quần giá mỗi chiếc 75.000 đồng, số tiền còn lại đem gửi tiết kiệm. Hỏi người đó gửi tiết kiệm bao nhiêu đồng?

9. Mẹo và lưu ý để tránh sai lầm

• Gạch chân, tóm tắt các dữ kiện quan trọng để không bỏ sót thông tin.
• Không vội vàng; đọc kỹ yêu cầu đề bài, xác định thứ tự phép tính.
• Cẩn thận với các dữ kiện “nhiều hơn”, “ít hơn”, “gấp đôi” – dễ bị nhầm lẫn phép tính.
• Nên viết rõ từng bước giải, tính kỹ từng phép toán.
• Kiểm tra lại kết quả cuối cùng: tổng các phần có đúng với tổng ban đầu hay không.