Chiến lược giải quyết bài toán "Bài 86: Em làm được những gì?" - Hướng dẫn chi tiết cho học sinh lớp 5

1. Giới thiệu về bài toán "Bài 86: Em làm được những gì?" và tầm quan trọng

“Bài 86: Em làm được những gì?” trong Toán lớp 5 là dạng bài tập tổng hợp, giúp đánh giá khả năng vận dụng linh hoạt các kiến thức về thời gian, vận tốc, quãng đường. Dạng bài này không chỉ kiểm tra kỹ năng tính toán mà còn rèn luyện tư duy phân tích, lập kế hoạch giải quyết vấn đề. Việc giải thành thạo loại bài này giúp học sinh phát triển tư duy logic và chuẩn bị nền tảng cho các bậc học cao hơn.

2. Phân tích đặc điểm của loại bài toán này

• Thuộc chủ đề ứng dụng thực tế: thời gian, vận tốc, quãng đường.
• Có thể bài toán sẽ hỏi về việc tính quãng đường, tìm vận tốc, hoặc tìm thời gian.
• Dữ kiện thường là: vận tốc, quãng đường, hoặc thời gian của một/một số hoạt động khác nhau.
• Đòi hỏi học sinh phải phân tích đề, xác định dữ kiện đã cho và yêu cầu của bài toán.

3. Chiến lược tổng thể để tiếp cận bài toán

1. Đọc kỹ đề bài, gạch dưới các thông tin quan trọng (số liệu, yêu cầu).
2. Xác định cụ thể bài toán yêu cầu tìm gì (quãng đường, vận tốc hay thời gian?).
3. Liệt kê các dữ kiện đã cho.
4. Áp dụng công thức phù hợp.
5. Trình bày lời giải mạch lạc theo từng bước với câu giải thích ngắn gọn.

4. Các bước giải quyết chi tiết với ví dụ minh họa

Ví dụ: Một bạn đi xe đạp từ nhà đến trường với vận tốc 12 km/h trong thời gian 20 phút. Hỏi quãng đường từ nhà đến trường là bao nhiêu km?

1. Bước 1: Đổi thời gian về đơn vị cùng đơn vị với vận tốc (giờ):
   20 \text{phút} = \frac{20}{60} = \frac{1}{3} \text{giờ}
2. Bước 2: Sử dụng công thức tính quãng đường:$S = v \times t$. Thay số:$S = 12 \times \frac{1}{3} = 4 \text{km}$
3. Bước 3: Trình bày đáp số và kết luận: Vậy quãng đường từ nhà đến trường dài 4 km.

5. Các công thức và kỹ thuật cần nhớ

• Công thức liên hệ giữa quãng đường ($S$), vận tốc ($v$), thời gian ($t$):

Quãng đường:$S = v \times t$

Vận tốc:$v = \frac{S}{t}$

Thời gian:$t = \frac{S}{v}$

• Kỹ thuật đổi đơn vị:

• Đổi phút sang giờ: \text{phút} \rightarrow \text{giờ} = \frac{\text{số phút}}{60} .
• Đổi giây sang giờ: \text{giây} \rightarrow \text{giờ} = \frac{\text{số giây}}{3600} .
• Đổi mét sang kilômét:$1 \text{km} = 1000 \text{m}$,$1 \text{m} = 0,001 \text{km}$.

6. Các biến thể của bài toán và cách điều chỉnh chiến lược

• Bài toán cho hai/một đối tượng chuyển động và hỏi tổng quãng đường hay tổng thời gian.
• Bài toán yêu cầu tính vận tốc trung bình khi thực hiện nhiều chặng đường.
• Bài toán có dữ kiện gián tiếp: phải tính ẩn trung gian rồi mới giải yêu cầu chính.

Điều chỉnh chiến lược:

1. Nếu có hai đối tượng, hãy tính riêng từng đối tượng rồi cộng/trừ tùy yêu cầu bài.
2. Nếu là bài toán nhiều chặng, cần tính từng quãng đường hoặc thời gian từng chặng rồi mới cộng tổng.

7. Bài tập mẫu với lời giải chi tiết

Bài tập mẫu: Một người đi bộ trong 30 phút với vận tốc 5 km/h. Sau đó, người đó nghỉ 10 phút, rồi tiếp tục đi thêm 45 phút với vận tốc 6 km/h. Hỏi tổng quãng đường người đó đã đi là bao nhiêu km?

1. Bước 1: Đổi các thời gian về giờ:
2. + 30 \text{phút} = \frac{30}{60} = 0{,}5 \text{giờ}
3. + 45 \text{phút} = \frac{45}{60} = 0{,}75 \text{giờ}
4. Bước 2: Tính quãng đường ở từng chặng:
5. + Quãng đường chặng 1:$S_1 = v_1 \times t_1 = 5 \times 0{,}5 = 2,5 \text{km}$
6. + Quãng đường chặng 2:$S_2 = v_2 \times t_2 = 6 \times 0{,}75 = 4,5 \text{km}$
7. Bước 3: Tổng quãng đường:$S = S_1 + S_2 = 2,5 + 4,5 = 7 \text{km}$
8. Kết luận: Tổng quãng đường người đó đã đi là 7 km.

8. Bài tập thực hành cho học sinh

• Bài 1: Một ô tô đi trong 1 giờ 15 phút với vận tốc 40 km/h. Hỏi quãng đường ô tô đi được là bao nhiêu km?
• Bài 2: Một người đi xe đạp trong 40 phút, đi được quãng đường 10 km. Hỏi vận tốc của người đó là bao nhiêu km/h?
• Bài 3: Một bạn chạy bộ với vận tốc 8 km/h trong 45 phút. Hỏi bạn đã đi được bao nhiêu km?
• Bài 4: Một người đi bộ quãng đường dài 9 km với vận tốc 6 km/h. Hỏi người đó đi hết bao lâu?

9. Mẹo và lưu ý để tránh sai lầm phổ biến

• Luôn đổi đơn vị về cùng dạng trước khi tính: thời gian (giờ), quãng đường (km).
• Đọc kỹ đề bài, chú ý các dữ kiện đặc biệt (nghỉ giữa chặng, đổi vận tốc...).
• Không cộng thời gian nghỉ vào tổng thời gian chuyển động.
• Trình bày lời giải từng bước minh bạch, giải thích rõ lý do.
• Kiểm tra lại đáp số và ý nghĩa thực tế (đáp số hợp lý với thực tế chưa).

Việc thành thạo giải các bài toán như "Bài 86: Em làm được những gì?" sẽ giúp học sinh tự tin hơn khi gặp các dạng bài vận dụng thực tế, phát triển tư duy toán học và kỹ năng giải quyết vấn đề một cách hệ thống.