Hướng dẫn ôn thi Bài 73: Thể tích hình hộp chữ nhật (Toán lớp 5)

1. Giới thiệu về tầm quan trọng trong thi cử

Bài 73: Thể tích hình hộp chữ nhật là kiến thức then chốt trong chương Hình học lớp 5, thường xuất hiện trong cả bài kiểm tra, thi học kỳ và kỳ thi tuyển sinh vào lớp 6. Dạng toán này chiếm khoảng 10–15% số điểm trong đề thi Toán và có độ khó trải đều từ cơ bản đến nâng cao. Nắm chắc bài này không chỉ giúp học sinh giành điểm tối đa phần hình học mà còn nâng cao tư duy không gian. Bạn có thể luyện tập miễn phí với hơn 42.226+ đề thi và bài tập đa dạng.

2. Kiến thức trọng tâm cần nắm vững

2.1 Lý thuyết cơ bản

• Hình hộp chữ nhật là khối không gian có 6 mặt đều là hình chữ nhật.
• Ba kích thước: chiều dài ($a$), chiều rộng ($b$), chiều cao ($h$).
• Định nghĩa thể tích: Thể tích là phần không gian mà hình hộp chiếm chỗ, được đo bằng đơn vị thể tích (cm$^3$, dm$^3$, m$^3$,...).
• Áp dụng khi biết (hoặc suy ra được) đủ ba kích thước ở cùng một đơn vị.

2.2 Công thức và quy tắc

• Công thức tính thể tích hình hộp chữ nhật:
  $V = a \times b \times h$
  Trong đó:$a$là chiều dài,$b$là chiều rộng,$h$là chiều cao.
• Muốn nhớ lâu: Hãy liên kết với cách tính diện tích mặt đáy rồi nhân với chiều cao.
• Chỉ áp dụng khi các kích thước cùng đơn vị. Cần đổi đơn vị nếu chưa đồng nhất.
• Biến thể: Có thể hỏi ngược lại một kích thước khi biết thể tích và hai kích thước còn lại.

3. Phân loại dạng bài thi

3.1 Dạng bài cơ bản (30-40% đề thi)

• Nhận biết: Đề bài cho đủ $a$,$b$,$h$; yêu cầu tính thể tích.
• Phương pháp: Áp dụng trực tiếp công thức.
• Ví dụ: Tính thể tích hình hộp chữ nhật có $a = 5$cm,$b = 3$cm,$h = 4$cm. Giải:
  $V = 5 \times 3 \times 4 = 60$(cm$^3$).

3.2 Dạng bài trung bình (40-50% đề thi)

• Đề có thể gián tiếp cho số liệu (diện tích đáy, chiều cao, hoặc một kích thước bị che giấu).
• Các bước: Xác định đủ ba kích thước rồi áp dụng công thức.
• Biến thể: Tìm một kích thước khi biết hai kích thước và thể tích, hoặc đổi đơn vị trước khi tính.

3.3 Dạng bài nâng cao (10-20% đề thi)

• Bài toán suy luận nhiều bước, ẩn số, hoặc gắn với tình huống thực tế (chia hộp, thay đổi kích thước, đổ nước,...)
• Thường cần kết hợp với kiến thức về diện tích, đổi đơn vị hoặc hình học phẳng.
• Chiến lược: Đọc kỹ đề, phân chia bài ra nhiều bước nhỏ, vẽ hình nếu cần thiết.

4. Chiến lược làm bài thi

4.1 Quản lý thời gian

• Dạng cơ bản: Tối đa 2–3 phút/bài.
• Dạng trung bình: 4–5 phút/bài.
• Dạng nâng cao: Phân bổ tối đa 7 phút, nếu chưa làm được thì nên chuyển sang bài khác.

4.2 Kỹ thuật làm bài

• Đọc kỹ yêu cầu và xác định dữ kiện quan trọng.
• Lập dàn ý giải, gạch chân phần cần đổi đơn vị.
• Kiểm tra lại kết quả sau khi tính xong (bằng cách thế ngược lại vào công thức).

4.3 Tâm lý thi cử

• Giữ bình tĩnh khi gặp câu khó, ghi ra công thức rồi phân tích dần.
• Nếu quên công thức, hãy nhớ lại cách tính diện tích đáy rồi nhân với chiều cao.
• Tự tin vì đã làm nhiều bài tập dạng này.

5. Bài tập mẫu từ đề thi

5.1 Đề thi học kỳ

Ví dụ 1: Một hình hộp chữ nhật có chiều dài 6 dm, chiều rộng 4 dm, chiều cao 5 dm. Tính thể tích hình hộp đó.

Lời giải:$V = 6 \times 4 \times 5 = 120$(dm$^3$). Ở đề này, thầy cô kiểm tra khả năng áp dụng công thức cơ bản nhanh chóng (1 điểm).

Ví dụ 2: Hình hộp chữ nhật có chiều dài 8 cm, chiều cao 7 cm, thể tích 224 cm$^3$. Tính chiều rộng.

$a = 8$,$h = 7$,$V = 224$. Ta có $b = \frac{224}{8 \times 7} = 4$(cm). Giáo viên kiểm tra kỹ năng biến đổi công thức và chia ngược (1 điểm).

5.2 Đề thi tuyển sinh

Ví dụ 3: Một bể nước hình hộp chữ nhật có chiều dài 1,5 m, chiều rộng 0,8 m, chiều cao 0,6 m. Hỏi bể chứa được bao nhiêu lit nước? (1 m$^3$= 1000 lít)

Lời giải:$V = 1{,}5 \times 0{,}8 \times 0{,}6 = 0{,}72$m$^3$. Đổi ra lít:$0{,}72 \times 1000 = 720$lít.

So với chương trình SGK, đề này gắn thực tế hơn và yêu cầu kỹ năng đổi đơn vị (2 điểm).

6. Lỗi thường gặp và cách tránh

6.1 Lỗi về kiến thức

• Nhầm công thức với diện tích mặt bên, mặt đáy.
• Chưa đồng nhất đơn vị các kích thước.
• Bỏ qua bước đổi kết quả sang đơn vị đề yêu cầu (cm$^3$↔ dm$^3$↔ m$^3$…).

6.2 Lỗi về kỹ năng

• Tính toán nhầm, sai sót thứ tự nhân.
• Không đọc kỹ đề, bỏ sót ý quan trọng.
• Trình bày kết quả không ghi đơn vị rõ ràng.

6.3 Cách khắc phục

• Lập bảng kiểm tra (checklist): Đã đủ dữ kiện? Đã đổi đơn vị? Đã ghi đơn vị kết quả?
• Tự kiểm tra bằng phép tính ngược.
• Luyện tập nhiều dạng bài khác nhau để thành thạo.

7. Kế hoạch ôn tập chi tiết

7.1 Giai đoạn 2 tuần trước thi

• Ôn lại lý thuyết, nhẩm công thức mỗi ngày.
• Làm bài tập tổng hợp nhiều mức độ.
• Xác định dạng bài thường sai để luyện thêm.

7.2 Giai đoạn 1 tuần trước thi

• Tập trung ôn lại các dạng bài nâng cao, biến thể.
• Thi thử với thời gian sát thực tế.
• Viết lại công thức và quy tắc ra giấy.

7.3 Giai đoạn 3 ngày trước thi

• Ôn nhẹ nhàng, chú trọng các bài dễ để lấy điểm chắc.
• Rà soát lại checklist làm bài.
• Nghỉ ngơi, giữ sức khỏe, ngủ đủ giấc.

8. Mẹo làm bài nhanh và chính xác

• Tính nhẩm bằng cách nhân hai số trước rồi nhân tiếp số còn lại.
• So sánh kết quả với thực tế (kết quả có phù hợp với số liệu đầu vào không?).
• Nếu được phép dùng máy tính, hãy bấm nháp trước, kiểm tra lại sau.
• Trình bày rõ ràng: Bước nào cũng ghi đơn vị, tách từng phép tính.

9. Luyện thi miễn phí ngay

Truy cập ngay 42.226+ đề thi và bài tập Bài 73: Thể tích hình hộp chữ nhật miễn phí. Không cần đăng ký, bắt đầu luyện thi ngay lập tức. Theo dõi tiến độ ôn tập, xác định điểm mạnh/yếu và cải thiện điểm số chủ động!

10. Tài liệu ôn tập bổ sung

• Sách giáo khoa và sách bài tập Toán 5.
• Đề thi các năm trước, đề luyện thi thử.
• Khóa học trực tuyến về hình học lớp 5.
• Nhóm học tập online/offline với bạn bè.