1. Giới thiệu: Viết số thập phân là gì và vì sao quan trọng?

Trong chương trình Toán lớp 5, "Viết số thập phân" là một nội dung quan trọng, giúp các em làm quen với việc đọc viết các giá trị nhỏ hơn một đơn vị, mở rộng hiểu biết về số và áp dụng cho nhiều bài toán thực tế. Biết cách viết và đọc đúng số thập phân sẽ giúp học sinh dễ học tốt phân số, giải bài toán đo lường, tính toán trên thực tế như cân, đo, đếm…

2. Định nghĩa: Số thập phân là gì? Viết số thập phân là gì?

Số thập phân là số được viết dưới dạng gồm hai phần, phần nguyên và phần thập phân, phân cách nhau bằng dấu phẩy (,). Mỗi chữ số ở phần thập phân biểu thị giá trị của một phần mười, một phần trăm, một phần nghìn,...

Khi viết số thập phân, ta cần:

• Xác định phần nguyên (bên trái dấu phẩy)
• Xác định phần thập phân (bên phải dấu phẩy), xác định rõ từng hàng (phần mười, phần trăm, phần nghìn,…) của mỗi chữ số

Ví dụ: Số $12,7$có phần nguyên là $12$và phần thập phân là $7$. Nghĩa là số này lớn hơn$12$một phần mười.

3. Các bước viết số thập phân – Hướng dẫn từng bước

Để viết một số thập phân, các em hãy thực hiện theo các bước sau:

• Bước 1: Xác định phần nguyên (nếu giá trị là không, viết số $0$).
• Bước 2: Viết dấu phẩy (,) ngăn cách phần nguyên và phần thập phân.
• Bước 3: Viết các chữ số thập phân theo thứ tự hàng phần mười, phần trăm, phần nghìn,...

Ví dụ minh họa 1: Viết phân số $\frac{5}{10}$dưới dạng số thập phân.

$\frac{5}{10}$nghĩa là năm phần mười, nên viết thành số thập phân là $0,5$(phần nguyên là $0$, phần thập phân là $5$ ở hàng phần mười).

Ví dụ minh họa 2: Viết số $4$và $7$phần trăm thành số thập phân.

$4$và $7$phần trăm nghĩa là phần nguyên là $4$, phần thập phân có $7$ở hàng phần trăm, viết là$4,07$.

4. Các trường hợp đặc biệt và lưu ý quan trọng

- Khi phần nguyên bằng$0$, phải ghi rõ chữ số $0$phía trước dấu phẩy, ví dụ:$0,3$

- Khi phần thập phân có nhiều chữ số $0$ở cuối, có thể giữ nguyên hoặc bỏ các số$0$này, ví dụ $2,50 = 2,5$

- Không được bỏ chữ số $0$ ở giữa phần thập phân, ví dụ:$3,07$KHÔNG được viết thành$3,7$

5. Mối liên hệ với các khái niệm toán học khác

Số thập phân có liên hệ chặt chẽ với phân số. Mỗi số thập phân đều có thể viết thành một phân số thập phân (mẫu là $10$,$100$,$1000$,...), ví dụ:$0,25 = \frac{25}{100}$.

Biết viết số thập phân giúp học sinh giải các bài toán đo lường (mét, ki-lô-gam, lít…), đổi đơn vị, tính toán thực tế (tiền, hàng hóa), làm tính cộng, trừ, nhân, chia số thập phân.

6. Bài tập mẫu và lời giải chi tiết

• Bài tập 1: Viết các phân số sau thành số thập phân:$\frac{6}{10}$,$\frac{53}{100}$,$\frac{205}{1000}$

Lời giải:

• $\frac{6}{10}$=$0,6$
• $\frac{53}{100}$=$0,53$
• $\frac{205}{1000}$=$0,205$

• Bài tập 2: Viết số thập phân có phần nguyên là $8$, phần mười là $4$, phần trăm là $5$.

Lời giải: Ta có các hàng từ trái sang phải: phần nguyên$8$, phần mười$4$, phần trăm$5$. Vì vậy số thập phân là $8,45$.

• Bài tập 3: Viết số thập phân ứng với: ba đơn vị, sáu phần trăm.

Lời giải: Ba đơn vị là $3$, sáu phần trăm là $06$, do đó số thập phân cần viết là $3,06$.

7. Các lỗi thường gặp và cách tránh

• Đổi nhầm hàng phần mười, phần trăm (Ví dụ:$0,4$là bốn phần mười,$0,04$là bốn phần trăm)
• Quên hoặc bỏ mất dấu phẩy giữa phần nguyên và phần thập phân
• Viết sai số $0$ ở đầu hoặc ở giữa (chẳng hạn$0,04$phải giữ số $0$ ở giữa, nếu không sẽ sai nghĩa)
• Viết dư số $0$ ở cuối phần thập phân không làm thay đổi giá trị nhưng nên tránh để tránh rườm rà – ví dụ:$3,40$nên viết là $3,4$

8. Tóm tắt và ghi nhớ

• Số thập phân có hai phần: phần nguyên và phần thập phân, ngăn cách bằng dấu phẩy.
• Các hàng thập phân: phần mười, phần trăm, phần nghìn, ...
• Cách viết: Ghi phần nguyên, dấu phẩy, rồi lần lượt từng chữ số của phần thập phân.
• Luôn kiểm tra kỹ vị trí từng chữ số thập phân để tránh lỗi sai khi viết.
• Số thập phân rất quan trọng trong thực tế như làm toán cộng trừ, nhân chia, đổi đơn vị đo lường, và giải các bài toán thực tiễn.

Hy vọng qua bài viết này, các em học sinh lớp 5 sẽ hiểu rõ và thành thạo kỹ năng "Viết số thập phân", tạo nền tảng vững chắc để học tốt các kiến thức toán học tiếp theo.