1. Thu thập dữ liệu là gì? Tại sao lại quan trọng trong toán học?

Trong toán học và đời sống, dữ liệu là những thông tin thu thập được về một hiện tượng hoặc đối tượng nào đó. Khi em ghi lại điểm kiểm tra của lớp, số bước chân trong một ngày hay nhiệt độ từng giờ trong ngày, em đang thực hiện 'thu thập dữ liệu'. Khái niệm này thuộc lĩnh vực Thống kê và xác suất, cực kỳ quan trọng khi giải quyết các bài toán thực tế và ra quyết định chính xác.

2. Ứng dụng thu thập dữ liệu trong đời sống hàng ngày

Dữ liệu xuất hiện ở khắp nơi xung quanh chúng ta! Dưới đây là một số ví dụ gần gũi:

• a. Theo dõi sức khoẻ cá nhân: Sử dụng vòng tay thông minh để đo số bước đi mỗi ngày. Ví dụ: Trong 7 ngày, em ghi nhận được số bước tương ứng là: 3200, 4500, 4000, 5100, 4800, 3700, 5200.
• b. Quản lý chi tiêu: Ghi lại số tiền tiêu vặt mỗi ngày. Ví dụ: Ngày 1 mua sách toán 40.000đ, ngày 2 mua kem 10.000đ, ngày 3 mua bút 15.000đ,... Tới cuối tuần sẽ biết mình đã dùng bao nhiêu tiền.
• c. Dự báo thời tiết cá nhân: Một bạn học sinh có thể ghi lại nhiệt độ ngoài trời vào mỗi buổi sáng trong 2 tuần để nhận xét ngày nào nóng nhất, lạnh nhất.

3. Ứng dụng thu thập dữ liệu trong các ngành nghề

Thu thập dữ liệu không chỉ dừng lại ở các hoạt động cá nhân hay học tập mà còn đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực nghề nghiệp:

• • Y tế: Các bác sĩ, y tá ghi lại dữ liệu về bệnh nhân như huyết áp, nhiệt độ, chỉ số xét nghiệm để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
• • Giáo dục: Giáo viên thu thập điểm số, ý kiến học sinh để điều chỉnh phương pháp giảng dạy cho phù hợp.
• • Nông nghiệp: Người nông dân ghi lại lượng mưa, nhiệt độ, độ ẩm, năng suất mỗi mùa vụ để cải thiện sản xuất.
• • Kinh doanh: Chủ cửa hàng thống kê số lượng sản phẩm bán ra từng ngày để dự đoán nhu cầu mua sắm.
• • Công nghệ thông tin: Lập trình viên thu thập dữ liệu sử dụng website/app để cập nhật, cải tiến giao diện.

4. Ví dụ thực tế với số liệu cụ thể

Ví dụ 1: Lớp 6A thi xếp hạng chạy 100m. Giáo viên ghi lại thời gian về đích của 10 học sinh (đơn vị: giây): 17, 16, 19, 20, 18, 16, 17, 21, 15, 20. Từ dữ liệu này, giáo viên lập bảng xếp hạng và tính được trung bình cộng:

Trung bình cộng =$\frac{17 + 16 + 19 + 20 + 18 + 16 + 17 + 21 + 15 + 20}{10} = 17.9~(giây)$

Ví dụ 2: Một sinh viên ngành Thống kê thực tập tại công ty, thu thập dữ liệu về số lượng khách hàng đến cửa hàng mỗi ngày trong tháng 5. Kết quả cho thấy ngày đông nhất có 120 khách, ngày ít nhất chỉ có 40 khách. Nhờ đó, chủ cửa hàng lập kế hoạch nhập hàng và điều chỉnh nhân sự phù hợp.

5. Thu thập dữ liệu kết nối với những môn học khác ra sao?

• • Khoa học Tự nhiên: Ghi chép số liệu khi làm thí nghiệm về nhiệt độ, tốc độ phản ứng hoá học, chiều cao cây,...
• • Địa lý: Thu thập thông tin về khí hậu, lượng mưa, diện tích trồng trọt để vẽ biểu đồ.
• • Lịch sử: Ghi lại các số liệu dân số, mật độ, số lượng trận đánh,...
• • Tin học và Công nghệ: Học cách lập bảng tính Excel để nhập, xử lý dữ liệu nhanh hơn.

6. Dự án nhỏ cho học sinh lớp 6 áp dụng thu thập dữ liệu

• • Đếm số lượng xe đạp, xe máy đi qua cổng trường trong 15 phút đầu giờ sáng, lập bảng rồi vẽ biểu đồ cột.
• • Thực hiện cuộc khảo sát nhỏ trong lớp: món ăn sáng ưa thích, ghi lại kết quả rồi trình bày bằng biểu đồ tròn.
• • Ghi số lần vận động (nhảy dây, chống đẩy, đá cầu) mỗi ngày trong tuần, thống kê phong độ bản thân.

7. Chia sẻ từ chuyên gia

"Thu thập dữ liệu là bước đầu tiên của mọi nghiên cứu khoa học. Suy nghĩ một cách thực tế, ngay cả việc phân chia thời gian học tập hàng ngày cũng cần phải dựa trên dữ liệu thói quen và kết quả học tập của chính mình. Học sinh lớp 6, nếu biết khai thác thu thập dữ liệu hợp lý, sẽ có lợi thế lớn trong học tập và cả đời sống sau này." – Cô Nguyễn Thu Hằng, giáo viên Toán THCS.

8. Tài nguyên bổ sung để học sinh tìm hiểu thêm

• [1] Sách giáo khoa Toán 6 – Chương 4: Một số yếu tố thống kê
• [2] Website học trực tuyến: https://kenhtuyensinh.vn/kien-thuc-thong-ke-toan-6
• [3] Kênh Youtube: Toán học vui – Video về ứng dụng của thống kê và thu thập dữ liệu
• [4] Sổ tay học sinh tự lập kế hoạch theo dõi thói quen và thành tích học tập

Kết luận

Qua những ví dụ trên, chắc hẳn các bạn học sinh lớp 6 đã thấy rõ ứng dụng thu thập dữ liệu trong cuộc sống cũng như trong học tập và công việc sau này. Hãy thử bắt đầu từ những dự án nhỏ trong lớp và dần dần áp dụng kiến thức này vào thực tế, bạn sẽ khám phá ra rất nhiều điều thú vị và hữu ích!