Giải thích chi tiết Tính chất của đại lượng tỉ lệ nghịch (Toán 7)
T
Tác giả
•
•6 phút đọc
Chia sẻ:
7 phút đọc
1. Giới thiệu và tầm quan trọng
Trong chương trình Toán 7, "Tính chất của đại lượng tỉ lệ nghịch" là một kiến thức trọng tâm thuộc Chủ đề Bài 3: Đại lượng tỉ lệ nghịch. Hiểu rõ về tính chất này sẽ giúp bạn giải quyết nhanh chóng các bài toán liên quan đến mối quan hệ nghịch đảo giữa hai đại lượng.
Tại sao cần nắm vững? Bởi đây là cơ sở cho nhiều dạng toán thực tế như tính quãng đường, thời gian, vận tốc, năng suất làm việc, v.v.
Hiểu rõ các tính chất sẽ giúp bạn:
Giải bài toán nhanh gọn bằng công thức
Hạn chế nhầm lẫn giữa các loại tỉ lệ
Nhận biết các ứng dụng trong đời sống thực tế
Bạn có thể luyện tập "Tính chất của đại lượng tỉ lệ nghịch" miễn phí với hơn 42.666 bài tập thực hành chất lượng tại đây!
2. Kiến thức trọng tâm cần nắm vững
2.1 Lý thuyết cơ bản
Định nghĩa: Nếu hai đại lượngxvà yliên hệ với nhau theo công thứcximesy=k(vớiklà hằng số khác0), ta nóixvà ytỉ lệ nghịch với nhau.
Khixtăng thì ygiảm và ngược lại (sao cho tích của chúng luôn bằngk).
Định lý chính: "Nếuxvà ylà hai đại lượng tỉ lệ nghịch với nhau thì tích hai giá trị tương ứng luôn không đổi."
Điều kiện:x=0,y=0,k=0.
2.2 Công thức và quy tắc
Công thức tổng quát:
x1×y1=x2×y2=...=k
Cách ghi nhớ: Nhớ cụm từ "tích các giá trị tương ứng không thay đổi".
Sử dụng khi các đại lượng thay đổi nhưng tích vẫn giữ nguyên.
Biến thể: Có thể gặp các bài toán cho biếtk,x1,x2và cần tìmy1,y2hoặc ngược lại.
3. Ví dụ minh họa chi tiết
3.1 Ví dụ cơ bản
Ví dụ: Một xe máy đi quãng đường 100 km với vận tốcv1=40km/h thì hết thời giant1=2,5giờ. Nếu đi với vận tốcv2=50km/h thì hết thời giant2là bao nhiêu?
Giải:
Ta thấy vận tốc và thời gian là hai đại lượng tỉ lệ nghịch:v×t=s=100km (không đổi).
Vậyv1×t1=v2×t2
40×2,5=50×t2
100=50×t2⇒t2=50100=2(giờ)
Lưu ý: Nếu vận tốc tăng thì thời gian giảm sao cho quãng đường không đổi.
3.2 Ví dụ nâng cao
Một đội làm đường có 8 người hoàn thành công việc trong 15 ngày. Hỏi nếu thêm 4 người nữa vào đội thì công việc hoàn thành trong bao nhiêu ngày? (Giả sử năng suất làm việc mỗi người như nhau)
Giải:
8×15=12×x
120=12x⇒x=12120=10(ngày)
Kỹ thuật giải nhanh: Tìm tổng số ngày mới bằng cách giữ tích số người × số ngày bằng nhau.
Biểu đồ cột so sánh số ngày hoàn thành công việc của đội 8 người (15 ngày) và đội 12 người (10 ngày), với tổng khối lượng W = 8 × 15 = 120 ngày-công và số ngày tương ứng
Biểu đồ cột so sánh thời gian đi quãng đường 100 km với vận tốc 40 km/h (t₁ = 2,5 giờ) và 50 km/h (t₂ = 2,0 giờ)
Đồ thị các đường cong hyperbol \(x y = k\) cho các giá trị k = 1, 2, 3 và các điểm minh họa (1, k), (2, k/2), (k, 1) thể hiện quan hệ \(x_i y_i = k\).
4. Các trường hợp đặc biệt
Nếu một đại lượng bằng0thì không còn là tỉ lệ nghịch (do tích phải khác0).
Chỉ áp dụng khi cả hai đại lượng đều khác0.
Liên hệ với khái niệm tỉ lệ thuận: Đại lượng tỉ lệ thuận có công thứcy=kx.
5. Lỗi thường gặp và cách tránh
5.1 Lỗi về khái niệm
Nhầm giữa tỉ lệ thuận (y=kx) và tỉ lệ nghịch (x×y=k).
Quên điều kiện các đại lượng phải khác0.
Cách phân biệt: Với tỉ lệ nghịch, nếu đại lượng này tăng thì đại lượng kia giảm.
5.2 Lỗi về tính toán
Quên nhân hai giá trị tương ứng, thay vì cộng hoặc trừ.
Sai sót khi giải phương trình, chia nhầm hoặc ghi thiếu điều kiện.
Phương pháp kiểm tra: Sau khi tìm xong kết quả, kiểm tra lại xem tích có giữ nguyên không.
6. Luyện tập miễn phí ngay
Làm 42.666+ bài tập "Tính chất của đại lượng tỉ lệ nghịch" miễn phí, không cần đăng ký.
Bắt đầu luyện tập, xem đáp án giải thích chi tiết.
Theo dõi tiến độ và cải thiện kiến thức mỗi ngày.
7. Tóm tắt và ghi nhớ
Tính chất đại lượng tỉ lệ nghịch: Hai đại lượngx,ygọi là tỉ lệ nghịch nếux×y=k(vớik=0).
Công thức cần nhớ:x1×y1=x2×y2=...=k
Kiểm tra kỹ điều kiện (x,y=0).
Đọc kỹ đề bài để không nhầm giữa tỉ lệ thuận và tỉ lệ nghịch.
Ôn tập kiến thức bằng cách làm thật nhiều bài tập luyện tập.
Đăng ký danh sách email của chúng tôi và nhận những mẹo độc quyền, tin tức và ưu đãi đặc biệt được gửi thẳng đến hộp thư đến của bạn.
Nút này mở form phản hồi nơi bạn có thể báo cáo lỗi, đề xuất cải tiến, hoặc yêu cầu trợ giúp. Form sẽ tự động thu thập thông tin ngữ cảnh để giúp chúng tôi hỗ trợ bạn tốt hơn. Phím tắt: Ctrl+Shift+F. Lệnh giọng nói: "phản hồi" hoặc "feedback".
Theo dõi chúng tôi tại