1. Giới thiệu khái niệm vẽ biểu đồ hình quạt tròn và tầm quan trọng

Biểu đồ hình quạt tròn là một loại biểu đồ hình học dùng để biểu diễn số liệu dưới dạng các phần hình quạt, tương ứng với tỉ lệ phần trăm của từng thành phần so với tổng thể. Một biểu đồ hình quạt tròn được xây dựng từ một hình tròn, chia thành các cung tròn (hình quạt) dựa trên góc ở tâm, phản ánh tỷ lệ của các nhóm dữ liệu.

Khả năng đọc, phân tích và tự xây dựng biểu đồ hình quạt tròn không chỉ giúp học sinh học tốt môn Toán mà còn phát triển tư duy trực quan, quan sát dữ liệu một cách tổng thể, từ đó đưa ra nhận xét, ý kiến chính xác khi gặp các số liệu trong học tập và cuộc sống!

2. Ứng dụng của vẽ biểu đồ hình quạt tròn trong đời sống hàng ngày

• a) Theo dõi chi tiêu cá nhân hoặc gia đình
• – Khi bạn ghi lại các khoản tiền tiêu vặt mỗi tháng (ăn uống, mua sách, đồ chơi, quần áo, ...), bạn có thể chuyển đổi các số tiền này thành tỉ lệ phần trăm tổng số tiền tiêu. Sau đó, vẽ biểu đồ hình quạt tròn giúp bạn dễ dàng quan sát khoản nào chiếm nhiều tiền nhất và điều chỉnh hợp lý.

• b) Điều tra ý kiến trong lớp hoặc câu lạc bộ
• – Khi được hỏi về môn học yêu thích, bạn tổng kết số bạn chọn từng môn, quy đổi thành tỷ lệ rồi biểu diễn bằng biểu đồ hình quạt tròn, thấy ngay môn nào “hot” nhất!

• c) Phân chia thời gian trong ngày/tuần
• – Sau một tuần ghi lại các hoạt động (ngủ, học ở trường, tự học, giải trí, thể thao, ...), bạn chuyển thành phần trăm tổng thời gian rồi trình bày bằng hình quạt tròn để hình dung rõ những hoạt động nào chưa hợp lý.

3. Ứng dụng của biểu đồ hình quạt tròn trong các ngành nghề khác nhau

• a) Kinh doanh - Tiếp thị:
• Biểu đồ hình quạt tròn dùng để minh họa tỷ lệ khách hàng chọn sản phẩm, các phân khúc thị trường hoặc tỷ trọng doanh thu từ các sản phẩm/dịch vụ khác nhau.

• b) Y tế - Dược phẩm:
• Thống kê số lượng bệnh nhân mắc các loại bệnh, hoặc tỷ lệ sử dụng các loại thuốc.

• c) Giáo dục - Đào tạo:
• Thống kê kết quả học tập (số học sinh đạt loại giỏi, khá, trung bình...), khảo sát ý kiến học sinh, phân loại môn học theo yêu thích.

• d) Báo chí - Truyền thông:
• Biểu đồ hình quạt tròn đơn giản hoá thông tin thống kê, dễ hiểu khi trình bày trên báo, bản tin, truyền hình.

• e) Khoa học xã hội - điều tra xã hội học:
• Biểu đồ được sử dụng thường xuyên trong các khảo sát dân số, điều tra xã hội học, tìm hiểu ý kiến cộng đồng...

4. Các ví dụ thực tế với số liệu và tình huống cụ thể

Ví dụ 1: Khảo sát sở thích môn học trong một lớp 7B
- Tiến hành hỏi 40 học sinh về môn học yêu thích nhất:
+ Toán: 14 bạn
+ Văn: 8 bạn
+ Anh: 10 bạn
+ Lý: 5 bạn
+ Khác: 3 bạn
Khi đó, phần trăm các bạn yêu thích từng môn là:
- Toán:$\frac{14}{40} \times 100\% = 35\%$
- Văn:$20\%$; Anh:$25\%$; Lý:$12,5\%$; Khác:$7,5\%$
Góc của từng quạt tròn:
- Toán:$\frac{35}{100} \times 360^{\circ} = 126^{\circ}$
- Văn:$72^{\circ}$; Anh:$90^{\circ}$; Lý:$45^{\circ}$; Khác:$27^{\circ}$
Bạn có thể vẽ thành một biểu đồ hình quạt tròn minh họa ngay trên giấy hoặc trong Excel!

Ví dụ 2: Phân loại chi tiêu năm 2023 của một gia đình học sinh
- Ăn uống: 55 triệu (55%)
- Sinh hoạt (điện nước, điện thoại...): 20 triệu (20%)
- Học tập: 15 triệu (15%)
- Du lịch: 8 triệu (8%)
- Làm từ thiện: 2 triệu (2%)
Có thể tính được góc từng quạt:$\frac{55}{100} \times 360^{\circ} = 198^{\circ}$...
Biểu đồ hình quạt tròn giúp gia đình biết chi tiêu lớn nhất nằm ở đâu để cân đối hợp lý hơn!

Ví dụ 3: Thời gian biểu trong một ngày cuối tuần của Minh
- Ngủ: 8h (33.3%)
- Học bài: 4h (16.7%)
- Chơi thể thao: 2h (8.3%)
- Xem tivi, giải trí: 4h (16.7%)
- Sinh hoạt cá nhân, ăn uống: 6h (25%)
Khi vẽ biểu đồ hình quạt tròn, Minh sẽ nhận thấy phần dành cho học tập có thể cần được tăng thêm nếu muốn nâng cao kết quả!

5. Cách biểu đồ hình quạt tròn kết nối với các môn học khác

- Tin học: Kỹ năng nhập, phân tích dữ liệu số trên máy tính và sử dụng các phần mềm như Excel để tự vẽ biểu đồ hình quạt tròn.
- Khoa học xã hội: Sử dụng biểu đồ trong sơ đồ dân số, khảo sát xã hội, nghiên cứu địa lý hoặc lập kế hoạch hoạt động nhóm.
- Giáo dục công dân: Biểu đồ giúp học sinh đánh giá khách quan hơn về các hành vi xã hội (thống kê ý thức bảo vệ môi trường, phân loại rác thải...)
- Ngoại ngữ: Thực hành giải thích, thuyết trình về số liệu biểu đồ bằng cả tiếng Việt lẫn tiếng Anh, giúp phát triển tư duy phân tích và khả năng trình bày thông tin.

6. Dự án nhỏ dành cho học sinh lớp 7 – Vận dụng kiến thức vào thực tế

• a) Dự án "Thói quen ăn sáng của lớp tôi":
• Học sinh điều tra các bạn trong lớp, thu thập số liệu về món ăn sáng yêu thích, tổng hợp thành bảng rồi vẽ biểu đồ hình quạt tròn. Cuối cùng trình bày kết quả cho cả lớp.

• b) Lập nhật ký “Theo dõi thời gian biểu trong 1 tuần”:
• Từng học sinh ghi lại hoạt động mình thường làm, chia sẻ biểu đồ hình quạt tròn cho nhóm bạn – cùng nhau nhận xét và đề xuất cải thiện thói quen học tập, sinh hoạt của bản thân.

• c) Thống kê thói quen đọc sách, sử dụng điện thoại, thời gian chơi thể thao… trong lớp rồi vẽ biểu đồ quạt tròn để phát động phong trào cải thiện, tăng cường sức khỏe hoặc văn hóa đọc.