1. Giới thiệu: Hàm số bậc nhất và bảng giá trị trong chương trình Toán 8
Trong chương trình toán lớp 8, "Bảng giá trị của hàm số bậc nhất" là một khái niệm then chốt để các em làm quen với cách trình bày và nhận diện quy luật thay đổi giữa hai đại lượng biến thiên theo quy luật tuyến tính. Việc hiểu và lập bảng giá trị sẽ giúp các em hình dung rõ hơn về mối liên hệ giữaxvà ytrong hàm số bậc nhất, đồng thời làm nền tảng vững chắc cho việc học về đồ thị hàm số và giải toán thực tiễn ở bậc học cao hơn.
2. Định nghĩa: Bảng giá trị của hàm số bậc nhất là gì?
Hàm số bậc nhất là hàm số có dạngy=ax+bvớia=0, trong đó a,blà những số cho trước và xlà biến số. Bảng giá trị của hàm số bậc nhất là bảng thống kê các cặp giá trị tương ứng củaxvà y(tức là các giá trị y ứng với các giá trị đã chọn củax) theo quy luật của hàm số đó.
Nói cách khác, bảng giá trị giúp chúng ta biết: Khixnhận một giá trị cụ thể nào đó, thì ysẽ bằng bao nhiêu?
3. Hướng dẫn từng bước lập bảng giá trị của hàm số bậc nhất kèm ví dụ minh họa
Bước 1: Chọn một số giá trị cụ thể chox.
Bước 2: Tính giá trị tương ứng củaybằng cách thay các giá trị xvừa chọn vào biểu thức của hàm số.
Bước 3: Ghi lại các cặp giá trị (x,y)vào bảng.
Ví dụ minh họa:
Cho hàm số y=2x+1. Hãy lập bảng giá trị chox=−2,−1,0,1,2.
Vớix=−2,y=2×(−2)+1=−4+1=−3Vớix=−1,y=2×(−1)+1=−2+1=−1Vớix=0,y=2×0+1=0+1=1Vớix=1,y=2×1+1=2+1=3Vớix=2,y=2×2+1=4+1=5Lập bảng như sau:
|x|−2|−1|0|1|2|
|---|---|---|---|---|---|
|y|−3|−1|1|3|5|
4. Trường hợp đặc biệt và lưu ý khi lập bảng giá trị
Chọn các giá trị xsao cho phù hợp, thường nên chọn giá trị nhỏ, số nguyên, cả số âm và dương để bảng giá trị đa dạng, dễ vẽ đồ thị.Hàm số bậc nhất luôn là y=ax+bvớia=0. Nếua=0, ta có hàm số hằng.Các giá trị yluôn thay đổi tuyến tính khixthay đổi (tăng hoặc giảm đều).Nếu bạn chọnx ở nhiều vùng khác nhau, bạn sẽ hiểu rõ hơn về sự thay đổi của hàm số và sẽ dễ dàng vẽ được đồ thị chính xác.5. Mối liên hệ với các khái niệm toán học khác trong chương trình
Bảng giá trị là bước đệm giúp học sinh chuyển từ công thức đại số sang hình ảnh cụ thể (đồ thị).Là công cụ hỗ trợ giải các bài toán thực tiễn (tìm giá trị khi biếtx, hoặc lập phương trình từ dữ liệu bảng).Làm nền tảng cho phần học về đồ thị hàm số, phương trình bậc nhất hai ẩn, và hàm số tuyến tính ở cấp học cao hơn.6. Bài tập mẫu có lời giải chi tiết
Bài 1: Lập bảng giá trị cho hàm số y=−3x+4vớix=−1,0,1,2.
- Vớix=−1:y=−3×(−1)+4=3+4=7
- Vớix=0:y=−3×0+4=0+4=4
- Vớix=1:y=−3×1+4=−3+4=1
- Vớix=2:y=−3×2+4=−6+4=−2
Bảng giá trị:
|x|−1|0|1|2|
|---|---|---|---|---|
|y|7|4|1|−2|
Bài 2: Hàm số y=0.5x−2. Lập bảng giá trị chox=−2,0,2,4.
- Vớix=−2:y=0.5×(−2)−2=−1−2=−3
- Vớix=0:y=0.5×0−2=0−2=−2
- Vớix=2:y=0.5×2−2=1−2=−1
- Vớix=4:y=0.5×4−2=2−2=0
Bảng giá trị:
|x|−2|0|2|4|
|---|---|---|---|---|
|y|−3|−2|−1|0|
7. Các lỗi thường gặp và cách tránh khi lập bảng giá trị hàm số bậc nhất
Tính sai giá trị ydo nhầm lẫn trong phép tính, đặc biệt là dấu+,−hoặc khi thay thế x.Chọn quá ít giá trị x, khiến bảng giá trị không đầy đủ, khó vẽ hoặc nhìn nhận biến thiên của hàm số.Ghi sai cột hoặc dòng trong bảng, hoặc nhầm vị trí giữaxvà y.Lập bảng đối với hàm số không phải bậc nhất do không kiểm tra điều kiệna=0.Không nên lấy các giá trị xquá lớn (vì dễ tính nhầm, bảng trở nên khó nhìn và không đại diện cho toàn bộ sự thay đổi của hàm).8. Tổng kết: Những điểm chính cần nhớ về bảng giá trị hàm số bậc nhất
Bảng giá trị hàm số bậc nhất là bảng liệt kê các cặp giá trị x,ykhiy=ax+bvớia=0.Là công cụ cơ bản để vẽ đồ thị và giải các bài toán liên quan tới hàm số bậc nhất.Chọn giá trị xhợp lý, tínhythật cẩn thận và trình bày rõ ràng.Áp dụng bảng giá trị đúng với mọi hàm số tuyến tính (a=0).Hiểu và lập bảng giá trị hàm số bậc nhất không chỉ giúp các em hoàn thành tốt các bài tập trong chương trình lớp 8 mà còn tạo nền tảng vững chãi cho việc học và vận dụng toán học ở các cấp học tiếp theo.
Theo dõi chúng tôi tại